1000+ मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ | Marathi Mhani | Mhani in Marathi

Marathi Mhani : मित्रांनो, आज हा लेख मराठी मध्ये प्रसिद्ध म्हणीवर आधारित आहे. या पोस्टमध्ये, आम्ही आपल्याला 1000 पेक्षा जास्त मराठी म्हणी संग्रह व अर्थ सांगू जे आज सर्वात लोकप्रिय आहेत. हा ब्लॉग लिहिण्याचा एकच हेतू आहे की आपल्याला या ब्लॉगमधील “Marathi Mhani” सह त्याचा अर्थ पण सांगणार आहोत.

1000+ मराठी म्हणी संग्रह व अर्थ – मराठी म्हणी व त्यांचे अर्थ – Marathi Mhani – Mhani in Marathi

अनु.क्र	म्हणी	अर्थ
१	अडला हरी गाढवाचे पाय धरी	बुद्धीमान माणसालाही अडचणीच्या वेळी बिंडोक माणसाची विनवणी करावी लागते.
२	अंगाले सुटली खाज, हाताला नाही लाज	कोणत्याही गरजू व्यक्तीला अक्कल नसते.
३	अतिशहाणा त्याचा बैल रिकामा	जी माणसे अति शहाणपणा करायला जातात त्यामुळेच त्यांचे ठरलेले काम सुद्धा होत नाही.
४	अति तेथे माती	कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक करू नये.
५	असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठ	पापी माणसाची दोस्ती केल्यास स्वतःच्या जीवालाही धोका निर्माण होतो.
६	अंधारात केले, पण उजेडात आले	एखादी गोष्ट लपून केली परंतु काही दिवसांनी ती लोकापुढे आली.
७	अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणे	एखादयाची ठराविक गोष्टीसाठी मदत घ्यायची आणि त्याच बरोबर अजुन भरपूर गोष्टींसाठी परत त्याच्यापुढे हात पसरायचे.
८	अंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीण	जीव जाणाऱ्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना खुप त्रासदायक असतात.
९	अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणे	सोने चांदी खरेदी करण्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि जन्मभर फेडित बसायचे.
१०	अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे	नुसतेच नाव मोठे पण काम लक्षण खोटे.
११	अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्था	अशक्यप्राय गोष्टींची परिकल्पना.
१२	अती झाले अन आसू आले	काही गोष्टींचा अतिरेक झाला की त्या त्रासदायक वाटतात
१३	अतिपरिचयात अवज्ञा	खुप निकटता झाल्यास अपमान होऊ शकतो
१४	अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचे	काम एकाचे आणि त्रास दंड मात्र दुसऱ्याला
१५	अन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घास	एखादे अन्न खुप आवडते पण त्याच्यात चूका काढ़ने
१६	अपापाचा माल गपापा	चुकीच्या मार्गाने मिळवलेले संपति लगेच नष्ट होते
१७	अर्थी दान महापुण्य	एखाद्या गरजवंत माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते
१८	आईची माया अन् पोर जाईल वाया	खुप प्रेम लाड केल्याने मुले बिघडतात
१९	आधी पोटोबा मग विठोबा	पाहिले पोट नंतर देव धर्म
२०	आपलेच दात आपलेच ओठ	आपल्या जवळच्या माणसाने चूक केल्यावर आपलीच गोची होते
२१	आयत्या बिळावर नागोबा	एकाने केले काम मात्र लाभ घेतला दुसऱ्याने
२२	आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळे	मागितली एक गोष्ट पण मिळाले भरपूर
२३	आपण हसे लोळायला, शेंबूड आपल्या नाकाला	एखाद्या दोषाबद्दल दुसर्‍याला हसने पण तोच दोष आपल्या अंगी असणे
२४	आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास	अगोदरच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत अजुन आळशी अवस्था निर्माण होणे
२५	आंधळं दळतं कुत्रं पिठ खातं	काम करावे एकाने दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा
२६	आंधळ्या बहिर्यांची गाठ	एक काम करण्यासाठी दोन असमर्थ माणसांची भेट होने
२७	अगं अगं म्हशी, मला कुठे नेशी ?	स्वतःच चूक करून ती दुसऱ्याच्या माथी मारून मोकळे होने
२८	अडली गाय फटके खाय	अडचणीत सापडलेल्या माणसाला हैरान करने
२९	आपला हात जगन्नाथ	आपल्या कर्तृत्वावर आपली प्रगति अवलंबून असते.
३०	असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्यादिवशी शिमगा	असेल तय दिवशी मजा करने नसेल तय दिवशी बोम्बलने
३१	अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का?	गोष्टींला ठराविक मर्यादा असतात
३२	अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूप	अतिशय उतावळेपणाची लक्षण
३३	अती खाणे मसणात जाणे	खुप खाणे नाशवंताचे लक्षण असते
३४	अठरा नखी खेटरे राखी वीस नखी घर राखी	मांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते
३५	अवचित पडे नि दंडवत घडे	स्वतःची चूक लपवण्याचा प्रयत्न करणे
३६	अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडे	दोन विरुद्ध बाजु
३७	अंथरूण पाहून पाय पसरावे	आपली ऐपत पाहून वागावे जगावे
३८	अंगापेक्षा बोंगा मोठा	मूळ वस्तुपेक्षा इतर गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे
३९	आपला तो बाब्या दुसर्याचे ते कारटे	आपले विचार हे दुसऱ्यापेक्षा श्रेष्ट कसे ही वृत्ति अंगी असणे
४०	आपली पाठ आपणास दिसत नाही	स्वतःचे दोष स्वतःला दिसत नाहीत
४१	आजा मेला नातू झाला	नुकसान झाल्यावेळी फायद्याची गोष्ट घडणे
४२	आत्याबाईला जर मिशा असत्या तर	कोणत्याही कामत विचारांची भर टाकने
४३	आपल्याच पोळीवर तूप ओढणे	स्वतःचाच स्वार्थ साधून घेणे
४४	आलिया भोगासी असावे सादर	नशिबात आले ते स्वीकारणे
४५	आवळा देऊन कोहळा काढणे	स्वार्थ साधण्यासाठी लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे
४६	आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाही	अनुभव आल्याशिवाय शहाणपण येत नाही
४७	आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुन	दुसऱ्याचा तोटा करण्यासाठी प्रथम स्वतःचे नुकसान करून घेणे
४८	आधीच तारे त्यात गेले वारे	विचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे
४९	आधीच मर्कट तशातही मद्य प्याला	आधीच करामती त्यात मद्य प्राशन केल्याने बिकट स्तिथि निर्माण होने
५०	अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारा	मुख्य गोष्टीपेक्षा नको त्या गोष्टींचा खर्च जास्त असणे
५१	आग रामेश्वरी बंब सोमेश्वर	रोग एकीकडे इलाज दूसरीकडे
५२	आयजीच्या जीवावर बायजी उदार	दुसऱ्याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखवणे
५३	आग खाईल तो कोळसे ओकेल	जसे कृत्य तसे फळ
५४	आठ पूरभय्ये नऊ चौबे	खूप बिंडोक लोकांपेक्षा कमी बुद्धिमान चालतील
५५	आधणातले रडतात व सुपातले हसतात	स्वता संकटात असतानाही दुसर्‍याचे दुःख पाहून खुप हसू येने
५६	इकडे आड तिकडे विहीर	दोन्ही बाजूंनी अडचणीची परस्थिती निर्माण होणे
५७	इच्छा परा ते येई घरा	दुसऱ्याच्या बाबतीत वाइट चिंतन करते आणि तेच आपल्या वाट्याला येणे
५८	इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होते	इच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते
५९	इन मीन साडेतीन	कमीत कमी लोक हजर असणे
६०	ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतो	प्रत्येक जन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच
६१	उथळ पाण्याला खळखळाट फार	अंगी गुण थोडासा पण बढाई खुप मारने
६२	उंदराला मांजर साक्ष	वाइट गोष्टीत एकमेकांची साथ देने
६३	उचलली जीभ लावली टाळ्याला	विचार न करता बोलणे
६४	उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंग	लगबगीचे वर्तन करणे
६५	उठता लाथ बसता बुक्की	अनादर टाळण्यासाठी पुन्हापुन्हा दंड देने
६७	उडत्या पाखराची पिसे मोजणे	अगदी सहज अवघड गोष्टीनचे मूल्यांकन करणे
६८	उतावळी बावरी म्हातार्‍याची नवरी	अति उतावळेपणा त्रासदायक असतो
६९	उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरी	जेथे उद्योग असतो तेथेच लक्ष्मी संपत्ती येते
७०	उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आले	फायद्या घेण्याची वेळ येणे; पण आस्वाद न घेता येणे
७१	ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणे	अतिशय बिकट परस्थिती
७२	उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठी	मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार जगतो
७३	उकराल माती तर पिकतील मोती	शेतीत चांगली मशागत केल्यास चांगले पीक येते
७४	उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला?	एखादे काम घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचारन करने
७५	उचल पत्रावळी म्हणे जेवणारे किती?	काम सोडून भलत्याच चौकशा करणे
७६	उडाला तर कावळा बुडाला तर बेडूक	गोष्टीची परीक्षा घेण्यासाठी वाट पाहणे
७७	उधारीची पोते सव्वा हात रिते	उधारीचा माल नेहमीच कमी भरतो
७८	उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडे	श्रीमंती आली का तिच्या मागोमाग चमचे ही येतातच
७९	उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावे	ताठ मानेने येणे आणि मान खली घालून जाणे
८०	उसाच्या पोटी कापूस	सद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी लेकरू
८१	ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नये	चांगल्या गोष्टीचा प्रमाणापेक्षा जास्त फायदा घेऊ नये
८२	एका माळेचे मणी	सर्व लोक सारख्याच स्वभावाची असणे
८३	एका हाताने टाळी वाजत नाही	कोणत्याही भांडणात दोष एकाचा नसतो
८४	एक ना धड भाराभर चिंध्या	एकाच वेळी अनेक कामे केल्याने सर्व कामे अर्धवट होतात
८५	एकावे जनाचे करावे मनाचे	जगाचे ऐकून घ्यावे पण मनाला जे योग्य वाटेल ते करावे
८६	एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडी	एखाद्याच्या अडचणीच्या काळात आपला स्वार्थ साधुन घेऊ नए
८७	एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नये	दुसऱ्याने केलेल्या वाइट गोष्टींचे समर्थन करून आपणही तीच गोष्ट करू नए
८८	एका पिसाने मोर होत नाही	थोड्याश्या यशाने जास्त आंनदित हो नका
८९	एका खांबावर द्वारका	एकाच मानसावर सर्व जबाबदाऱ्या देने
९०	एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्याला	एका व्यक्तीपासून अनेक जगी अपमान होणे
९१	एका कानावर पगडी घरी बाईल उघडी	बाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य
९२	एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीत	दोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत
९३	ऐंशी तेथे पंचाऐंशी	उधळेपणाची कामे
९४	ऐरावत रत्न थोर त्यासी अंकुशाचा मार	मोठ्या व्यक्तीला तेवढ्याच यातना होतात जेवढ्या की सामान्य व्यक्तीला
९५	ओळखीचा चोर जीवे न सोडली	ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा घातक असतो
९६	शेंडी तुटो की तारंबी तुटो	कोणत्याही परिस्थितीत कामाचा शेवट करने
९७	ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे?	काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे
९८	औटघटकेचे राज्य	कमी काळ टिकणारी गोष्ट
९९	करावे तसे भरावे	कृती असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळते
१००	कर नाही त्याला डर कशाला?	ज्याने काही केलेच नाहीं त्याला भीति कशाची?
१०१	करीन ते पूर्व	मी करेन तेच योग्य अशा विचाराने वागणे
१०२	करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते मागे सरली तरी कापते	काही गोष्टी केल्या तरी तोटा होतो नाही केल्या तरी तोटा होतो
१०३	करुन करुन भागला देवध्यानी लागला	वाईट कृत्य करून शेवटी देवा धर्माला लागणे
१०४	कणगीत दाणा तर भिल उताणा	आपल्या गरजेपुरते आपल्या जवळ असले कि लोक कोणाची फिकिर करत नाहीत
१०५	कधी तुपाशी तर कधी उपाशी	दररोज दिवस सारखा नसतो
१०६	कशात काय अन फाटक्यात पाय	वाईटात अजुन वाईट घडणे
१०७	काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही	रक्ताचे नाती बोलण्याने तुटत नाहीत
१०८	काडीचोर तो माडीचोर	एखाद्या छोट्या अपराधाबरोबर मोठ्या अपराधानची जोड़ लावणे
१०९	काजव्याच्या उजळ त्याच्या अंगाभोवती	गोष्टींचा प्रभाव स्वतज़:पुरताच राहने
११०	का ग बाई रोड तर म्हणे गावाची ओढ	गरज नसलेल्या गोष्टींची काळजी करणे
१११	कानात बुगडी गावात फुगडी	आपल्या संपतीचे जोरा जोरा प्रदर्शन करने
११२	काल महिला आणि आज पितर झाला	अतिशय लगबगीचे लक्षण
११३	काकडीची चोरी फाशीची शिक्षा	गुन्हा खूप लहान पण शिक्षा खूप मोठी असणे
११४	काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाही	जे काम पैसाने होत नाही, ते अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता असणे महत्त्वाचे ठरते
११५	कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते	एकाच नजरेच्या दृष्टीने सर्व जगाला बघणे
११६	काना मागुन आली आणि तिखट झाली	एखाद्या गोष्टीत मागून येणे आणि श्रेष्ट होन
११७	कामापुरता मामा	एखादे काम घेईपर्यंत गोड बोलणे
११८	कावळा बसला आणि फांदी तुटली	योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे
११९	काखेत कळसा गावाला वळसा	जवळची वास्तु शोधण्यासाठी दूर जाणे
१२०	काप गेले नी भोके राहिली	संपत्ति गेली अन फक्त आठवणी  उरल्या
१२१	कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही	शूद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपांने थोरांचे नुकसान होत नसते
१२२	काळ आला पण वेळ आली नव्हती	मरण समोर उभे असताना थोडक्यात बचावणे
१२३	कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावात	एखादी गोष्टीचा चुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा प्रयत्न करणे
१२४	कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचा	आपल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे
१२५	कुत्र्याची शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे	माणसाचा मूळ स्वभाव कधीच बदलत नाही
१२६	कुडी तशी फोडी	देहा प्रमाणे आहार, कर्तुत्वा प्रमाणे मिळणे
१२७	कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळ	फ़क्त स्वार्थासाठी दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचा तोटा करणे
१२८	केळीला नारळी अन घर चंद्रमौळी	खुप दारिद्र्याची बिकट अवस्था येणे
१२९	केस उपटल्याने का मढे हलके होते	मोठ्या उपायांची जेथे गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काहीही फरक पडत नाही
१३०	केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकले	गोष्टीचा उपभोग घेताना मजा वाटते पण पैसे देताना जीव घालमेल होतो
१३१	कोळसा उगळावा तितका काळाच	वाईट गोष्टीबाबत जितकी जास्त चर्चा करावी तितकीच ती अधिक वाईट होते
१३२	कोल्हा काकडीला राजी	लहान लहान गोष्टींनी खुश होतात
१३३	कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशी	गुन्हा एकाचा शिक्षा दुसऱ्याला
१३४	कोठे इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची तट्टाणी	महान गोष्टींची तुलना शुल्लक गोष्टींबरोबर करणे
१३५	खऱ्याला मरण नाही	खरे एकदिवस सर्वांच्या समोर येते
१३६	खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखते	खर्च करणारा खर्च करत असतो मात्र दुसरयाच् एखादयाला कुरकुर लागते
१३७	खाऊ जाणे तो पचवू जाणे	एखादे काम धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही तैयार असतो
१३८	खान तशी माती	आई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वागने असणे
१३९	खायला काळ भुईला भार	काम न करणारा व्यक्ति सर्वांला भारदार वाटतो
१४०	खाई त्याला खवखवे	जो वाईट कृत्य करतो त्याला मनात भीति असते
१४१	खाऊन माजावे टाकून माजू नये	दान करावे पण संपत्तीचा गैरवापर करू नये
१४२	खोट्याच्या कपाळी गोटा	खोटेपणा वाइट गोष्टींकडे परावर्तित करतो
१४३	गरज सरो, वैद्य मरो	गरज असेपर्यंत त्या माणसाशी संबंध ठेवणे व गरज संपल्यावर त्याला विसरुन जाने
१४५	गळ्यात पडले झुंड हसून केले गोड	गळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टी सुद्धा गोड मानून घ्यावे लागतात
१४६	ग ची बाधा झाली	अभिमान गर्व चढणे
१४७	गरजेल तो पडेल काय	फ़क्त तोड़ाने बोलणाऱ्या माणसाकडून काही होत नाही
१४८	गरजवंताला अक्कल नसते	गरजू वक्तिला दुसऱ्याचे बोलणे व वागणे हवे तसे न कही बोलता सहन करावे लागते
१४९	गर्वाचे घर खाली	गर्विष्ठ माणसाची नेहमी शेवटी अपमानच होतो
१५०	गळ्यातले तुटले ओटीत पडले	नुकसान होता होता वाचले
१५१	गाढवापुढे वाचली गीता, कालचा गोंधळ बरा होता	मुर्खाला कितीही समज दिला तरी त्याचा काहीच उपयोग नसतो
१५२	गाड्याबरोबर नळ्याची यात्रा	मोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होणे
१५३	गाढवाला गुळाची चव काय?	ज्याला एखाद्या गोष्टीचा गंध नाही त्याला त्या गोष्टीचे महत्त्व कळू शकत नाही
१५४	गाढवाच्या पाठीवर गोणी	एखाद्या गोष्ट असून उपयोग नाही तर तिचा फायदा घेता यायला हवा
१५६	गाव करी ते राव न करी	श्रीमंत मानुस स्वतःच्या बळावर जे करू शकणार नाही ते अन्य माणसे एकीच्या बळावर करू शकतात
१५७	गाढवाचा गोंधळ व लाथांचा सुकाळ	बिंडोक माणसांच्या गोंधळात एकमेकांवर आरोप करण्यात वेळ जातो
१५८	गाय व्याली, शिंगी झाली	आकस्मित घटना घडते
१५९	जळे आणि हनुमान बेंबी चोळे	एखाद्याचे नुकसान करूँन आपन काहीच केले नहीं ऐसे दर्शवणे
१६०	गोगलगाय न पोटात पाय	बाहेरून निर्मल दिसणारी पण मनात कपट असणारी व्यक्ती
१६१	घरचे झाले थोडे व्याह्याने धाडले घोडे	अडचणीत आणखी भर पड़ने
१६२	घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतात	बिकट परिस्थिती आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात
१६३	घरोघरी मातीच्या चुली	प्रत्येकाची सारखीच परिस्थिती असणे
१६४	घर ना दार देवळी बिर्हाड	स्वताच्या डोक्यावर जबाबदारी नसलेली व्यक्ती
१६५	घडाई परिस मडाई जास्त	गरजेच्या गोष्टीपेक्षा त्या गोष्टींचा खर्च जास्त असणे
१६६	घेता दिवाळी देता शिमगा	घटना आनंद वाटतो पण देताना मात्र ओरडाओरड
१६७	घोडे कमावते आणि गाढव खाते	एकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैर फायदा घ्यावा
१६८	चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळ	गरजेच्या कामापेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे
१६९	चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे	प्रत्येकाला चांगले दिवस येतेच
१७०	चार जणांची आई बाजेवर जीव जाई	जबाबदारी प्रत्येकाची असली तरी मात्र काळजी कोणीच घेत नाही
१७१	चिंता परा येई घरा	दुसऱ्याचे वाईट चिंतित राहिले, कि कधीतरी आपलीवरच उलटते
१७२	चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडे घेतला	स्वतःच्याच तोड़ने, कृत्याने, हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे
१७३	चुलीपुढे शिपाई अन घराबाहेर भागुबाई	घरात तेवढा शूर पणाचा आव आणायचा पण बाहेर मात्र भागुबाई
१७३	चोर सोडून संन्याशालाच फाशी	खरा अपराधी सोडून निरपराधी माणसाला शिक्षा देणे
१७४	चोराच्या मनात चांदणे	वाईट कृत्य करणाऱ्याला आपले कृत्य उघडकीला येईल की काय अशी सतत भीती असते
१७५	चोरावर मोर	एखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसऱ्याला कमी लेखने
१७६	चोरांच्या हातची लंगोटी	ज्याच्याकडून काही मिळण्याची अपेक्षा नसते त्याच्याकडून काहीतरी मिळणे
१७७	चोराची पावली चोराला ठाऊक	वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात
१७८	चालत्या गाडीला खीळ	सुरलीत चालणाऱ्या कमात अडचण निर्माण होणे
१७९	जशी देणावळ तशी धुणावळ	कामाच्या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे
१८०	जलात राहून माशाशी वैर करू नये	ज्यांच्या बरोबर रहावे जगावे लागते त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये
१८१	जळतं घर भाड्याने कोण घेणार?	नुकसान देणाऱ्या गोष्टीना कोण स्वीकरणार?
१८२	जानवे घातल्याने ब्राह्मण होत नाही	बाहेरील दिखाव्यामुळे आतून मनुष्य ज्ञानी होत नाही
१८३	जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळे	दुसऱ्याच्या परस्थितीत आपण जावे तेव्हा तिचे खरे ज्ञान समझते
१८४	जीत्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवले	जिवंत असताना दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर गोड़ कौतुक करायचे
१८५	जेवेण तर तुपाशी नाही तर उपाशी	खुप हट्टी वागणे
१८६	ज्याची खावी पोळी त्याची वाजवावी टाळी	आपल्यावर जो उपकार करतो त्याचे गुणगान गावे
१८७	झाकली मूठ सव्वा लाखाची	वाइट नेहमी झाकून ठेवावे
१८८	जे न देखे रवि ते देखे कवी	जे स्वता सूर्य पाहू शकत नाहीत ते कोणताही कवी विचारानी पाहू शकतो
१८९	जो गुळाने मरतो त्याला विष कशास?	जिथे गोड बोलून काम होत असेल तिथे कठोर उपायांची गरज नसते
१९०	ज्या गावच्या बोरी, त्या गावच्या बाभळी	जी माणसे एका ठिकांची असतात त्यांनी एकमेकांची मापे कडु नए
१९१	ज्याच्या हाती ससा, तो पारधी	ज्याच्याकड़े जे कर्तुत्व असते गोष्ट दिली जाते
१९२	ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरे	एखाद्याचे भले करायला जावे तर तो आपलेच म्हणणे चालवण्याचा प्रयत्न करतो
१९३	टाकीचे घाव सोसल्यावाचुन देवपण येत नाही	कष्ट सोसल्याशिवाय फल नाही
१९४	ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही, पण गुण लागला	वाईट दोष अंगी लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही लगेच बिघडतो
१९५	ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला, कुसंगे नाडला साधू तैसा	वाईट संगतीचे परिणाम वाईटच होतात
१९६	तळे राखील तो पाणी चाखील	एखादे काम सोपवल्यानंतर फायदा करून घेणे
१९७	तरण्याचे कोळसे, म्हातार्‍याला बाळसे	विरुद्ध गोष्टी होने
१९८	तट्टाला टूमणी, तेजीला इशारत	मूर्खाला शिक्षा देऊन जी गोष्ट समजत नहीं ती शहाण्याला इशाऱ्याने समजते
१९९	ताकापुरते रामायण	आपले काम होईपर्यंत त्याची खुशामत काम करणे
२००	तीन दगडात त्रिभुवन आठवते	संसार केल्यावरच खरे मर्म कळते
२०१	तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाही	नवरा आहे तर नवृ नाहीं आणि नवरी आहे तेर नवरा नाही
२०२	तुकारामबुवांची मेख	न सुटणारी गोष्ट
२०३	तू दळ माझे आणि मी दळते गावच्या पाटलाचे	आपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र गावचे काम करावे
२०४	तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आले	एकही गोष्ट पूर्ण न होणे
२०५	तेरड्याचा रंग तीन दिवस	कोणत्याही नविन गोष्टीची नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते
२०६	तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार	विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला प्रतिउत्तर देण्यास  करने
२०७	तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागे	खायला पुढे कामाला मागे
२०८	थेंबे थेंबे तळे साचे	सुरुवातीला शुल्लक वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा साठा होतो
२०९	थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मान	मोठ्या माणसांचा आश्रय आधार घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो
२१०	दगडापेक्षा वीट मऊ	मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसान करते
२११	दस की लकडी एक्का बोजा	सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम अगदी सहजरित्या पूर्ण होते
२१२	दहा गेले, पाच उरले	जीवन कमी उरणे
२१३	दात कोरून पोट भरत नाही	मोठ्या व्यवहारात काटकसर करून चालत नाही
२१४	दाम करी काम, बिवी करी सलाम	पैसे टाकले की कोणतेही काम सहजरीत्या होते
२१५	दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हं	पैशाचे लालच दाखविताच अवघड कामे ही लगेच होता
२१६	दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीत	एक गोष्ट असली तरी तिच्या जोडीला पाहिजे ती गोष्ट नसणे
२१७	दिल चंगा तो कथौटी में गंगा	आपले मन साफ असल्यास पवित्र गंगा ही पवन होते
२१८	दिव्याखाली अंधार	मोठ्या माणसातही दोष असतात
२१९	दिल्ली तो बहुत दूर है	भरपूर गोष्टी करने बाकी आहे कारन मंजिल खुप लांब आहे
२२०	दिवस बुडाला मजूर उडाला	रोजाने काम करणारा स्वतःचं समजून कधीच काम करणार नाहीं  कामाची वेळ संपते तोच ते निघून जाणार
२२१	दुरून डोंगर साजरे	कोणतीही गोष्ट लांबूनच चांगली दिसते; परंतु जवळ आल्यावर तिचे खरे रूप समझते
२२३	दुभत्या गाईच्या लाथा गोड	पुढे जाऊंन ज्याच्या पासून काही फायदा होणार आहे, त्याचा त्रासदेखील मनुष्य आज सहन करतो.
२२४	दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते; पण आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाही	दुसऱ्याचा छोटासा दोष दिसतो; पण स्वार्थामुळे स्वतःच्या मोठ्या दोषांकडे लक्ष जात नाही
२२५	दुधाने तोंड भाजले, कि ताकपण फुंकून प्यावे लागते	एकदा अद्दल घडली, की मानुस  सावधगिरी बाळगतो
२२६	देश तसा वेश	देशानुसार बदलणारे जीवन
२२७	देव तारी त्याला कोण मारी?	आपल्यावर देवाची कृपा असल्यास कोणीही आपले वाईट करू शकत नाही
२२८	देखल्या देवा दंडवत	सहज दिसला म्हणून विचारणा करणे
२२९	देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचे	पैसे कमी आणि काम जास्त
२३०	दैव देते आणि कर्म नेते	नशिबात असते पण स्वतःच्या कामामुळे तोटा होतो
२३१	दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठी	जर नशिबात नसेलच तर तोंडासमोरिल घास सुद्धा दूर जातो
२३२	दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायला	नशिबात उसने पण पदरात पैन पाडून  न घेता येणे
२३३	दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाई	आपल्या नशिबावर अवलंबून असणारे नेहमी उपाशी राहतात तर उद्योगी लोग पोटभर खातात.
२३४	दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशी	दोन्ही बाजूवर अवलंबून असणारे लोग उपाशी मरतात
२३५	दृष्टीआड सृष्टी	आपल्या पाठीवर जे बोलतात त्याकडे दुर्लक्ष करावे
२३६	धर्म करता कर्म उभे राहते	एखादी चांगली गोष्ट करताना त्याबरोबर एखादी वाइट गोस्त होते
२३७	धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशी	हे लक्षण कोणत्याच कामचे नाहीं
२३८	धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळा	छोट्या गोष्टीची काळजी घेत असताना मोठी कडे दुर्लक्ष करणे
२३९	धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्या	श्रीमंताचे काम लगेच होते तेर गरीबाला खेतरे घालयला लागतात
२४०	नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने	काम करणाऱ्यांच्या मार्गात अनेक अडचणी येणे
२४१	नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये	नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ कधीच पाहू नये कारण दोघातही दोष असतोच
२४२	न कर्त्याचा वार शनिवार	एखादे काम करायचे नसले की कारण देऊन टाळने
२४३	नव्याचे नऊ दिवस	कोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ असतो कालांतराने तो नाहीसा होतो
२४४	नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे	केलेल्या उपदेशाचा मनावर शून्य परिणाम होणे
२४५	नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणे	एकाचे हड़पूण दुसऱ्याला दान देणे
२४६	नाकापेक्षा मोती जड	मालकापेक्षा नोकर बाजीराव असणे
२४७	नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळा	नुसतेच नाव मोठे पण लक्षण खोटे
२४८	नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचे	देवाच्या नावाने स्वताचा स्वार्थ पाहणे
२४९	नाक दाबले, की तोंड उघडते	एखाद्या मांसाकडून एखादी गोष्ट काडून घेण्यासाठी त्या माणसाचे मर्म जाणून त्यावर घाव टाकणे
२५०	नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेला	अगोदरच दरिद्री असणाऱ्या मानसाकडे मदतीला जाणे
२५१	नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसली	आपन जिनला संभालले त्यांनीच आपला विश्वासघात केला
२५२	नाचता येईना अंगण वाकडे	एखादे काम आपल्याला व्यवस्थित जमत नसेल तेव्हा आपण आपला कमीपणा लपविण्यासाठी इतर गोष्टीत चूका काढतो
२५३	नावडतीचे मीठ आळणी	एखाद्या माणसाने कोणतीही गोष्ट कितीही चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते कारन आपन त्याचा द्वेष करतो
२५४	निंदकाचे घर असावे शेजारी	आपल्या शेजारी निंदा करणारा माणूस असावा त्यामुळे आपले दोष आपल्याला समझतात
२५५	नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेन	स्वताचा हट्ट पूर्ण करने
२५६	पळसाला पाने तीनच	सगळीकडे सारखीच परिस्थिती असणे
२५७	पडलेले शेण माती घेऊन उठते	चांगल्या माणसावर एकदा काहीतरी आरोप झाला आणि त्याने किती जरी प्रयत्न केले तरी त्याच्या जीवनावर थोडा का होईना डाग हा राहतोच
२५८	पदरी पडले पवित्र झाले	आहे त्या गोष्टीत समाधान मानने
२५९	पायाची वाहन पायीच बरी	ज्या त्या माणसाला त्याच्या जागेनुसार वागणूक दिली पाहिजे
२६०	पाचामुखी परमेश्वर	जास्त लोक जे बोलतील टेक योग्य मानावे
२६१	पाप आढ्यावर बोंबलते	पाप समोर आल्याशिवाय राहत नाही
२६२	पाची बोटे सारखी नसतात	सर्व माणसे एकसारखी नसतात
२६३	पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूम	मोठी शांत असताना छोट्यांचा आवाज वाढणे
२६४	पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे	अनुभवाशिवाय अक्कल येत नाही
२६५	पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेली	घरात पाहुणे म्हणून आले आणि नुकसान करून गेले
२६६	पी हळद नि हो गोरी	कोणत्याही गोष्टीत गड़बड़ करणे
२६७	पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आली	खरच फायदा होईल म्हणून जाणे परंतु परत नुकसान करूनच येणे
२६८	पुढच्याच ठेच मागचा शहाणा	समोरच्या माणसाच्या अनुभवावरून इतर लोक बोध घेत असतात आणि टी चूक परत सावधपणे वागतात
२६९	पुढे तिखट मागे पोचट	समोरून पहिले तर फार मोठे वाटते पण प्रत्यक्षात जवळून बघितले की तसे नसते
२७०	पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा	पैसा कमी मिलने पण काम जास्त करने
२७१	पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरी	शेजारी पडलेली वस्तु शोधण्यासाठी गावभर फिरणे
२७२	पोर होईल ना व सवत साहिना	आपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही
२७३	फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्याय	एका राजाने दिलेला निर्णय जरी अमान्य असेल तरी तो मानवा लागतो
२७४	फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणे	आयुष्यात जेथे सुख अनुभवले तेथेच वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबीत आले
२७५	फुल ना फुलाची पाकळी	खुप काही  देण्याचे सामर्थ्य नसल्याने त्यातील थोडासा भाग देने
२७६	फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा	अंगावरचा दोष मिटत नसतो तो झाकण्याचा प्रयत्न करावा
२७७	बडा घर पोकळ वासा	दिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव
२७८	बळी तो कान पिळी	ताकतवर मनुष्य इतर लोकावर सत्ता गाजवितो
२७९	बकरीचे शेपूट माशाही मारीना व लाजही राखीना	अशी गोष्ट ज्याचा फायदा नाही
२८०	बाप से बेटा सवाई	बापापेक्षा मुलगा अधिक कर्तुत्ववान
२८१	बाप तसा बेटा	वडिलांच्या अंगचे गुण पोरात उतरणे
२८२	बावळी मुद्रा देवळी निद्रा	दिसण्यास अडानी पण व्यवहार हुशार
२८३	दारात तुरी भट भटणीला मारी	जुन्या गोष्टीवरुन भांडण करणे
२८४	बारक्या फणसाला म्हैस राखण	आपल्याला ज्याच्या पासून भीति धोका आहे त्याच्याकडे आपल्या संरक्षणाची जबाबदारी देणे
२८५	बुडत्याला काडीचा आधार	संकट काळी कुणाकडून सुद्धा मिळालेली मदत मोठी ठरते
२८६	बैल गेला आणि झोपा केला	एखादी गोष्ट घडून गेल्यावर तिचे उपाय योजना करण्यासाठी केलेली प्रयत्न निष्फल ठरतात
२८७	बोलेल तो करेल	नुसती बडबड करुण काही साध्य होत नाही
२८८	बोडकी आली व केस कर झाली	विधवा स्त्री आली अन लग्न लावून गेली
२८९	भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरी	व्यक्तीला आश्रय दिला तर तो समाधान न मानता अधिक फायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो
२९०	भरवशाच्या म्हशीला टोणगा	ज्या व्यक्तीवर विश्वास आहे अशाच व्यक्ती कडून विश्वासघात होणे
२९१	भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस बिद्री	काही कारण नसताना लोक भीत असतात
२९२	भिंतीला कान असतात	लपवलेली गोष्ट समोर आल्याशिवाय राहात नाही
२९३	भीड भिकेची बहीण	भीती बाळगून आपण एखाद्याला नहीं बोललो तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येऊ शकते
२९४	भीक नको पण कुत्रा आवर	मनात नसले तर मदत करू नये परंतु कामात अडथळा आणू नये
२९५	भागीचे घोडे की किवणाने मेले	भागीदारीतील धंद्यात फायदा गिला सगळे येतात पण जबाबदारी घ्याला कोण येत नाही
२९६	मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये	चांगले पणाचा जास्त गैरफायदा घेऊ नये
२९७	मनात मांडे पदरात धोंडे	मोठी स्वप्ने बघायचि परंतु पदरात काहीच नाही
२९८	मनी वसे ते स्वप्नी दिसे	ज्या गोष्टीं सतत आपल्या मनात फिरत असतात तीच गोष्ट स्वप्नात दिसतात
२९९	नाही पण जण्याची तरी असावी	एखादी वाईट गोष्ट करताना मनाला काय वाटले याचा विचार नाहीं  केला तरी तरी जगाला काय वाटेल याचा विचार नेहमी करावा
३००	मन जाणे पाप आपण	पाप दुसऱ्याला सांगितले नाही तरी ते आपल्या मनाला माहीतच असते
३०१	मन राजा मन प्रजा	आदेश देणारे पण आपले मन आणि त्याचे पालन करणारे ही आपलेच मन
३०२	माणकीस बोललं, झुणकीस लागलं	बोलणे एकाला अन् दुसऱ्या लागणे
३०३	मामुजी मेला अन् गांव गोळा झाला	लहान गोष्ट पण गावभर कालवा
३०४	मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाही	आई वडिलांचे टोचून बोलणे लेकराला लागत नाही
३०५	मानेवर गळू आणि पायाला जळू	रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे
३०६	मारुतीची शेपूट	सतत वाढत जाणारे काम
३०७	मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवू	छोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे
३०८	मुंगीला मुताचा पूर	काही लोकाला छोटे संकट ही डोंगराएवढी वाटते
३०९	मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात	लहान वयातच मुलाच्या भावी गुणदोषांचे दर्शन होते
३१०	मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधते	भांडण दोघांचे अन् लाभ तिसऱ्याला
३११	म्हशीला मणभर दूध	एखाद्याचे मेल्यावर कौतुक करणे
३१२	म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाही	ज्या गोष्टी होने अटल असतात त्या कोणाच्या थांबवल्याने थांबत नाहीत
३१३	यथा राजा तथा प्रजा	सामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे नक्कल करतात
३१४	या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे	गंडवागंडवी करणे
३१५	रे माझ्या मागल्या	एखाद्याने कितीही चांगला सल्ला देऊन ही पूर्वीप्रमाणेच वागणे
३१६	ये रे कुत्र्या खा माझा पाय	स्वता आपणहून संकट अंगावर घेणे
३१७	रंग जाणे रंगारी	ज्याची विद्या त्यालाच माहीत
३१८	रात्र थोडी सोंगे फार	कामे खुप पण थोडा वेळ असणे
३१९	रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वार	इच्छा नसताना एखादे काम करावे लागने
३२०	रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारत	एखाद्या कतेथ गरजेच्या गोष्टींचा अभाव
३२१	राईचा पर्वत करणे	मूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे
३२२	राज्याचे घोडे आणि खासदार उडे	वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची
३२३	रोज मरे त्याला कोण रडे	तीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही
३२४	लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीस	काम सोडून नको ते उपद्याप करणे
३२५	लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाही	दम दिल्याशिवाय शिस्त लागत नाही
३२६	लग्नाला गेली आणि बारशाला आली	खुप वेळाने पोहोचणे
३२७	लंकेत सोन्याच्या विटा	दुसऱ्या ठिकाणी असलेल्या गोष्टींचा फायदा आपल्याला नसतो
३२८	लाज नाही मला कोणी काही म्हणा	जो मानुस निर्लज्ज असतो तो दुसऱ्याने केलेल्या टीकेची पर्वा करत नाही
३२९	लेकी बोले सुने लागे	एकाला उद्देशून बोलने पण ते दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे
३३०	लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाण	लोकांना सल्ले द्याचे पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही
२३१	वळणाचे पाणी वळणावर जाणे	आयुष्यात ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार
२३२	वरातीमागून घोडे	वेळ काळ निघून गेल्यावर काम करणे
२३३	वारा पाहून पाठ फिरविणे	परिस्थिती पाहून काम करणे
२३४	वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणे	चालू काममधे आपला फायदा करून घेणे
२३५	वासरात लंगडी गाय शहाणी	मूर्ख माणसा थोडेसे ज्ञान असणारा व्यक्ति ही श्रेष्ठ असतो
२३६	वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोच	आपण वाइट व्यक्तीला चांगले म्हणा की वाइट तो त्रास देणारच
२३७	विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर	जगण्यात जेवढ्या वस्तु पुरेश्या आहेत तेवढ्याच घेऊन फिरणे
२३८	विशी विद्या तिशी धन	आयुष्यात वेळेत कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो
२३९	विचाराची तूट तेथे भाषणाला उत	बिंडोकानच्या गर्दीत नुसती बडबड असते
३४०	विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करी	आपल्याच माणसाने विश्वासघात करणे
२४१	शहाण्याला शब्दाचा मार	शहाण्या शब्दांनी समजवले तरी त्याला समझते
३४२	शितावरून भाताची परीक्षा	वस्तूच्या लहान भागावरून त्या पूर्ण वस्तुचे मुल्यांकन करणे
३४३	शेरास सव्वाशेर	एकाला दुसरा वरचढ भेटणे
३४४	शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय?	शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही
३४५	शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढी	एकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे
३४६	शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी	चांगल्याच्या बरोबर चांगल्या गोष्टी येतात
३४७	सगळेच मुसळ केरात	केलेले सर्व परिश्रम वाया जाणे
३४८	सरड्याची धाव कुंपणापर्यंतच	प्रत्येकाच्या कामाची सिमा ठरलेली असते
३४९	समर्थाघरचे श्वान त्याला सर्व देती मान	मोठ्या व्यक्तिच्या घरच्या नोकरालहि मान द्यावा लागतो
३५०	संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवात	मुळापासून गोष्टीची सुरुवात करणे
३५१	संग तसा रंग	संगत असेल तसे वर्तन होते
३५२	सारा गांव मामाचा एक नाही कामाचा	जवळ भरपूर व्यक्ती आहेत पण कोणीच उपयोगी नाहीं
३५३	साप साप म्हणून भुई धोपटणे	संकट नसताना त्याचा आभास करने
३५४	सात हात लाकुड नऊ हात ढलपी	एखादी गोष्ट खूप मोठी करूँन फुगवून सांगणे
३५५	सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगी	अशक्य गोष्ट साकरने
३५६	सुरुवातीलाच माशी शिंकली	सुरवातीलाच अपशकून
३५७	सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाही	संपत्ति गेली तरी अकड़ जात नाही
३५८	स्नान करून पुण्य घडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडे	वरवरच्या दिखाव्याने पुण्य प्राप्त होत नाही
३५९	हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जाते	वाइट गोष्टी लवकर येतात पण कमी होताना जातात
३६०	हृदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांच्या पावसाळा	बनावट रडने, अश्रू ढाळणे
३६१	हत्तीच्या दाढे मध्ये मिऱ्याचा दाणा	मोठ्या उपायांची गरज असताना अतिशय छोटे उपाय करावे
३६२	हत्ती गेला पण शेपूट राहिले	कामाच्या मोठा भाग पूर्ण झालं आणि फक्त थोडे शिल्लक राहिले
३६३	हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र	स्वताच दुसऱ्याची वस्तू तिसर्‍याला नेऊन देणे
३६४	हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागते	ज्या गोष्टी केरनीसाठी मोठे धदवतात ते थे लहान लोग उडया मारतात
३६५	हात ओला तर मित्र भला	तुमच्या पासून काहीतरी मिळणार असेल तर लोक तुमचीशी गोड़ वागतात
३६६	हात फिरे तिथे लक्ष्मी वसे	प्रयन्तशील माणसाच्या घरी लक्ष्मी आणि संपत्ती नांदते
३६७	हातच्या काकणाला आरसा कशाला	स्पष्ट झालेल्या गोष्टीला पुरावा नको
३६८	हाजिर तो वजीर	जो ऐन वेळेला उपस्तिथअसतो त्याचाच फायदा होतो
३६९	हातचे सोडून पळत्याच्या मागे लागणे	आपल्याला मिलते ते सोडून नको त्या गोष्टींसाठी प्रयत्न करने
३७०	हिरा तो हिरा गार तो गार	गुणी माणसाचे गुण कधीच लपत नाही
३७१	चांगल्या मनुष्याचा लेकरू नाठाळ	चांगल्या मनुष्याचा लेकरू नाठाळ
३७२	होळी जळाली आणि थंडी पळाली	होळी सनानंतर थंडी कमी होते
३७३	श्रीच्या मागोमाग ग येतो	ऐश्वर्य, संपत्तीबरोबर नेहमी गर्व येत
३७४	कष्ट करणार त्याला देव देणार	परिश्रम केल्यास असाध्य बाब साध्य होऊ शकते
३७५	जिच्या घरी ताक तिचे वरती नाक	समर्थ व्यक्ती आपल्या संपतिचा बडेजाव करतो
३७६	ज्वारी पेरली तर गहू कसा उगवणार?	वाईट गोष्टीतून चांगले किवा चांगल्या गोष्टीतून वाईट तयार होत नसते
३७७	डोंगर पोखरून उंदीर काढणे	जास्त श्रम करून कमी फायदा होणे
३७८	तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार	विनाकारण जुलूम सहन करावा लागणे
३७९	अंगाची लाही लाही होणे	खूप संतापणे
३८०	अंगाचा तीळ-पापड होणे	खूप संतापणे
३८१	अंगाची तलखी होणे	खूप संतापणे
३८२	अंगात नाही बळ आणि चिमटा घेउन पळ	दुर्बळ मनुष्य बलवान व्यक्ती वर सरळ हल्ला न करता छोटी खोडी काढून पसार होतो
३८३	अंतकाळापेक्षा मध्यांन्नकाळ कठीण	मरणापेक्षा भुकेच्या यातना कठीण असतात
३८४	अंथरूण पाहून पाय पसरावे	आपली आवक जेव्हढी असेल तेवढेच पैसे खर्च करावे
३८५	अंधारात केले तरी उजेडात आले	गुप्तपणे केलेली गोष्ट कधीही सर्वाना कळू शकते
३८६	अक्कल खाती जमा	नुकसान होणे
३८७	अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धे	नावाप्रमाणे लोक नसतात
३८८	अक्कल नाही काडीची म्हणे बाबा माझे लग्नं करा	क्षमता नसताना एखाद्या गोष्टीचा हट्ट करणे
३८९	अगं अगं म्हशी, मला कुठं नेशी?	एकाच्या चुकीसाठी इतर लोकाना दोष लावणे
३९०	अचाट खाणे मसणात जाणे	अती प्रमाणात कोणतीही गोष्ट घातक ठरू शकते
३९१	अठरा विश्व दारिद्र्य त्याला छत्तीस कोटी उपाय	जीवनात यशस्वी होण्यासाठी अनेक उपाय आहेत, फक्त ते आचरणात आणले पाहिजेत
३९२	अठरा विश्वे दारिद्र असणे	अति दुर्बळ असणे
३९३	अडाण्याची गोळी भल्यास गिळी	अशिक्षीत माणूस कोणालाही अडचणीत आणू शकतो
३९४	अडला नारायण गाढवाचे पाय धरी	बलाढ्य व्यक्ती गरज असताना कोणत्याही व्यक्तीकडे मदतीची याचना करू शकतो
३९५	अडला हरी गाढवाचे पाय धरी	अडचणीच्या वेळी मूर्खाचीही मनधरणी करावी लागते
३९६	अडली गाय अन फटके खाय	अडचणीत सापडलेल्या व्यक्तीस जास्त त्रास देणे.
३९७	अडली गाय खाते काय	गरजू माणूस कोणत्याही अटी स्वीकारून काम करतो
३९८	अडाण्याचा गेला गाड़ा, वाटेवरची शेते काढा	मूर्ख माणूस कोणत्याही प्रकारे विचित्र वर्तन करू शकतो
३९९	अति तेथे माती	कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक झाल्यास काम बिघडते
४००	अति राग भीक माग	क्रोधामुळे कोणतीही गोष्ट साध्य करता येत नाही
४०१	अति शहाणा त्याचा बैल रिकामा	शिष्ट माणसाशी व्यवहार करताना लोक जपून वागतात त्यामुळे त्यांना काम करणे जड जाते
४०२	अतिपरीचयेत अवज्ञा	अतिघनीष्ट सबंध हानिकारक ठरू शकतो
४०३	अती झालं अन हसू आलं	एखाद्या गोष्टीचा जास्त उहापोह केला तर ती गोष्ट हास्यास्पद ठरते
४०४	अनुभवल्याशिवाय कळत नाही, चावल्याशिवाय गिळत नाही	एखाद्या गोष्टीत सहभाग घेतल्याशिवाय ती गोष्ट साध्य होत नाही
४०५	अनोळख्याला भाकरी द्यावी पण ओसरी देऊ नये	अपरिचित माणसाशी अधिक सलगी करू नये
४०६	अन्नछत्रात मिरपूड मागू नये	गरजवंत व्यक्तीला पर्याय नसतो
४०७	अपयश ही यशाची पहिली पायरी आहे	कोणत्याही यश मिळवताना सुरवातीला अपयश येऊ शकते
४०८	अपयश हे मरणाहून वोखटे	अपयश मरणापेक्षा भयंकर आहे व लाजीरवाणे आहे
४०९	अपुऱ्या घड्याला डब-डब फार	कमी बुद्धिवान माणूस आपले ज्ञान उगाच सर्व दूर सांगत सुटतो
४१०	अप्पा मारी गप्पा	काही रिकामटेकडे उगाच चर्चेचे पाल्हाळ लावतात
४११	अल्प बुद्धी, बहू गर्वी	कमी बुध्दीच्या माणसास खूप गर्व असतो
४१२	अल्प मनुष्य कोपे, लहान भांडे लवकर तापे	कमी बुद्धिवान माणूस तापत असतो
४१३	अवघड ठिकाणी दुखणे आणि जावई डॉक्टर	एखादी गोष्ट सांगता येत नाही आणि सोसवत पण नाही
४१४	असंगाशी संग प्राणाशी गाठ	अयोग्य माणसाची सांगत धरल्यास प्राणही जाऊ शकतो
४१५	असतील शिते तर नाचतील भुते	संपत्ती असलेल्या व्यक्तीकडे सर्वजण येतात
४१६	असेल तेव्हा दिवाळी नाहीतर शिमगा	भरपूर द्रव्य असल्यावर चैन करायची नाहीतर गप्प बसायचे
४१७	आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन	अपेक्षेपेक्षा जास्त लाभ होणे
४१८	आंधळी पाण्याला गेली अन घागर फोडून घरी आली	अक्षम व्यक्तीस काम दिल्यास ते तडीस जाणे कठीण असते
४१९	आंधळीपेक्षा तिरळी बरी	एखादी बाब अगदीच वाईट स्वीकारण्यापेक्षा थोडी दोष असलेली गोष्ट स्वीकार करणे कधीही चांगले
४२०	आंधळे दळते अन कुत्रे पीठ खाते	एकाने कष्ट करायचे अन दुसऱ्याने लाभ घ्यायचा
४२१	आंधळ्या प्रजेत हेकणां राजा	असहाय्य गरीब लोकांमध्ये एखादा चुकीचे निर्णय घेऊन राज्य करतो
४२२	आंधळ्याची बहियाशी गाठ	एकमेकांना मदत न करणाऱ्या व्यक्ती जवळ येणे
४२३	आई जेवू घालीना बाप भिक मागू देईना	दोन्हिकडून संकटात सापडणे
४२४	आई जेवू घालीना बाप भीक मागू देईना	दोन्ही बाजूंनी अडचण
४२५	आईचा काळ नि बायकोशी मवाळ	आईशी वाईट वागून बायकोला महत्त्व देणे
४२६	आईची माया न पोर जाई वाया	अति लाडाने मुल बिघडते
४२७	आईजीच्या जिवावर बाईजी उदार	दुसऱ्याचा पैसा दान करून स्वतः चा बडेजाव दाखविणे
४२८	आकांक्षापुढती गगन ठेंगणे	आशावाद ठेवल्यास कोणतेही लक्ष्य साध्य होते
४२९	आकारे रंगती चेष्टा	माणसाच्या बाह्य स्वरूपावरून त्याचा कार्याचा अंदाज करता येत नाही
४३०	आखाड्याच्या मैदानात पहिलवानाची किंमत	माणसाला योग्य ठिकाणीच किंमत मिळते
४३१	आखुड शिंगी आणि बहुदुधी	सर्व आपल्या मनासारखे व्हावे असे वाटणे
४३२	आग सोमेश्वरी नि बंब रामेश्वरी	गरजू माणसाला मदत न करता, गरज नसलेल्या माणसाला मदत करणे
४३३	आगीतून निघून फुफाट्यात पडणे	एका संकटातून निघून दुसऱ्या संकटात सापडणे
४३४	आचार तेथे विचार	चांगली संस्कृती चांगल्या विचाराना जन्म देते
४३५	आचार भ्रष्ट नि सदा कष्ट	अनाचाराने वागणारा माणूस सदा दुःखी असतो
४३६	आज अंबरी उद्या झोळी धरी	कधी थाटामाटात तर कधी दरिद्री राहणे
४३७	आजा मेला नि नातू झाला	एकीकडे फायदा तर दुसरीकडे तोटा होणार
४३८	आठ पुरभय्ये अन नऊ चौबे	जमत नसल्यास सगळ्यांची चूल वेग-वेगळी असते
४३९	आठ हात काकडी नउ हात बी	एखाद्या गोष्टीची फारच स्तुती करून सादर करणे
४४०	आठ हात लाकुड, नऊ हात धलपी	एखाद्या गोष्टीची फारच स्तुती करून सादर करणे
४४१	आडात नाही तर पोहयात कोठून येणार	एखादी गोष्ट अस्तित्वात नसतांना त्याची अपेक्षा करणे व्यर्थ आहे
४४२	आत्याबाईला मिशा असत्या तर तिला काकाच म्हटले असते	अशक्य गोष्टींची चर्चा करण्यात काही अर्थ नसतो
४४३	आधणातले रडतात अन सुपातले हसतात	दुसऱ्यांना हसताना विचार करणे क्रमप्राप्त आहे, काही दिवसांनी तशी वेळ आपल्यावरही येऊ शकते
४४४	आधी करावे मग सांगावे	कार्य तडीस गेल्याशिवाय त्याबद्दल उगाच बोलू नये
४४५	आधी जाते बुद्धी मग जाते लक्ष्मी	आधी वर्तन बिघडते मग मनुष्य कंगाल होतो
४४६	आधी पोटोबा मग विठोबा	अगोदर पोट भरावे मग देवास आळवावे
४४७	आधीच आम्हाला हौस, त्यात पडला पाऊस	एखाद्या अचानक ठरलेल्या गोष्टीत बाधा उत्पन्न होणे
४४८	आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मास	आधीच हौशीने केलेलं काम अन त्याला अनुकूल परिस्थिती निर्माण होणे
४४९	आधीच मर्कट तशातच मद्य प्याला	आधीच विचित्र बुद्धीचा,अन अवास्तव प्रोत्साहन मिळाल्यामुळे त्याच्या चेष्टाना उत येतो
४५०	आपण चिंतीतो एक पण देवाच्या मनात भलतेच	प्रत्येकच गोष्ट आपल्या मनासारखी होत नाही
४५१	आपण शेण खायचं अन दुसऱ्याच तोंड हुंगायच	स्वतः वाईट कर्म करायचे अन दुसऱ्यावर संशय घ्यायचा
४५२	आपण सुखी तर जग सुखी	आपण आनंदात असता सर्व जग सुखी वाटणे
४५३	आपण हसे लोकाला अन घाण आपल्या नाकाला	ज्या दोषाबद्दल लोकास हसायचे, तोच दोष आपल्यात असताना दुर्लक्ष करणे
४५४	आपला तो बाब्या दुसऱ्याच ते कारटं	स्वतःच्या चुकांकडे दुर्लक्ष करून दुसऱ्याच्या चुकांविषयी बोलणे
४५५	आपला हात जगन्नाथ	आपली उन्नती आपल्यावरच अवलंबून असते, आपल्या हातात अधिकार आला तर त्याचा दुरुपयोग करून जिन्नस लाटणे
४५६	आपली पाठ आपणास दिसून येत नाही	आपले दोष आपल्याला दिसत नाहीत
४५७	आपले नाक कापून दुसऱ्याला अपशकून	आपले नुकसान झाले तर दुसऱ्याचे पण नुकसान होवो ही मनीषा मनात बाळगणे
४५८	आपले नाही धड अन शेजाऱ्याचा कढ	आपली परिस्थिती चागली नसताना दुसऱ्याच्या परिस्थिती विषयी कळकळ दाखविणे
४५९	आपलेच दात अन आपलेच ओठ	आपल्या माणसांनी आपल्याच माणसाना त्रास देणे
४६०	आपल्या अळवाची खाज आपणास ठावी	आपले दोष आपल्यालाच माहित असते
४६१	आपल्या गल्लितच कुत्रे शिरजोर	आपल्या भागात आपला वरचष्मा ठेवणे
४६२	आपल्याच पोळीवर तूप ओढून घ्यायचे	इतरांचा विचार न करता स्वार्थ साधणे
४६३	आभाळ फाटल्यावर त्याला ठिगळ कसे लावायचे	मोठे संकट आले की बचाव करणे अवघड असते
४६४	आमचे गहू आम्हालाच देऊ	आपल्याच वस्तूचा चतुराईने दुसऱ्याना लाभ न मिळू देता स्वतःच लाभ घेणे
४६५	आयत्या पिठावर रेखोट्या मारणे	कोणतेही काम न करता दुसऱ्याच्या जिवावर उपभोग घेणे
४६६	आयत्या बिळावर नागोबा	कोणतेही काम न करता दुसऱ्याच्या जिवावर उपभोग घेणे
४६७	आरोग्य हेच ऐश्वर्य	चांगले आरोग्य ही यशाची गुरुकिल्ली आहे
४६८	आलिया भोगासी असावे सादर	आलेल्या संकटास कुरकुर न करता तोंड देणे भाग असते
४६९	आली चाळीशी, करा एकादशी	परिस्थितीनुसार आपल्या सवयी बदलवणे
४७०	आलीया भोगासी असावे सादर	आपल्यावर आलेली संकटाना आपल्यालाच तोंड द्यावे लागते
४७१	आले अंगावर घेतले शिंगावर	संकटाचा सामना धैर्याने करावा
४७२	आवळा देऊन कोहळा काढणे	अल्प आमिष दाखवून मोठे काम करून घेणे
४७३	आशेची माय निराशा	निराशा येईल म्हणून आशा कधीही सोडू नये
४७४	आसू ना मासू , कुत्र्याची सासू	आसू ना मासू , कुत्र्याची सासू
४७५	आस्मान दावणे	पराजय करणे
४७६	इकडे आड तिकडे विहीर	कोंडी होणे – दोन्ही बाजूनी संकटात सापडणे
४७७	इच्छा तसे फळ	मनात चांगले विचार ठेऊन केलेले कार्य यशस्वी होतेच
४७८	इच्छिलेले घडते तर भिक्षुकही राजे होते	सर्व इच्छेप्रमाणे झाले असते तर सर्व लोकं धनवान झाले असते
४७९	इजा बिजा तीजा	एकसारख्या होणाऱ्या घटना टाळता येत नाही
४८०	इज्जतीचा फालुदा होणे	अपमान होणे
४८१	उंच वाढला एरंड तरी होईना इक्षुदंड	छोट्या गोष्टी मोठ्यांशी बरोबरी करू शकत नाही
४८२	उंटावरचा शहाणा	मूर्ख सल्ला देणारा
४८४	उंटावरून शेळ्या हाकणे	आळस, हलगर्जीपणा करणे
४८४	उंटावरून शेळ्या हाकणे	कोणत्याही कामात सहभाग न घेता उगाच फुकटाचे मार्गदर्शन करणे
४८५	उंदराला मांजर साक्ष	वाईट माणसाने दुसऱ्या वाईट माणसाविषयी चांगले सांगणे
४८६	उंदीर गेला लुटी अन आणल्या दोन मुठी	मनुष्य आपल्या कुवतीनुसार काम करतो
४८७	उकराल माती तर पिकतील मोती	शेतीची चांगली मशागत तर पिके चांगली येतात
४८९	उकिरड्याची दैना बारा वर्षांनी देखील फिटते	गरीब व्यक्तीचे दिवस कधीही पालटू शकतात
४९०	उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला	एखादे मोठे, कठीण काम हातात घेतल्यानंतर श्रमांचा विचार करायचा नसतो
४९१	उघड्या डोळ्यांनी प्राण जात नाही	धडधडीत नुकसान होत असताना न प्रतिकार करता माणसाला स्वस्थ बसवत नाही
४९२	उघड्याकडे नागडा गेला अनं रात्रभर हिवाने मेला	एक लहान पत असलेली व्यक्ती दुसऱ्या गरीब व्यक्तीची बरोबरी करू शकत नाही
४९३	उचल पत्रावळी म्हणे जेवणारे किती	मुद्द्याचे काम सोडून भलतीच चौकशी करणे
४९४	उचलली जीभ लावली टाळुला	कोणताही विचार न करता बोलणे
४९५	उचलली जीभ लावली टाळ्याला	बेताल बोलणे
४९६	उठता लाथ बसता बुक्की	कायम धाकात ठेवणे
४९७	उडत्या पक्षाची पिसे मोजणे	सहज चालता बोलता एखाद्या गोष्टीची पारख करणे
४९८	एकटा जीव सदाशिव	एकटा माणूस चिंतामुक्त अन सुखी असतो
४९९	एकदा की नाव कानफाट्या पडले की पडलेच	लोकात एकदा की नाचक्की झाली की लोकं त्याच दृष्टीने पाहतात
५००	एकमेका सहाय्य करू अवघे धरू सुपंथ	एकमेकांच्या सहकार्याने सर्वांचाच फायदा होतो
५०१	एकावे जनाचे करावे मनाचे	सर्वांचे विचार एकूण आपला स्वतःचाच निर्णय घ्यावा
५०२	एका कानाचे दुसऱ्या कानाला कळत नाही	अत्यंत गुप्तपणे आपले कार्य करणे
५०३	एका कानाने एकवे दुसऱ्या कानाने सोडून द्यावे	ऐकलेल्या सगळ्याच गोष्टींचा विचार करणे व्यर्थ आहे
५०४	एका कानावर पगडी घरी बाईल उघडी	बाहेर श्रीमंतीचा आव आणायचा व घरी दारिद्र्यात राहणे
५०५	एका दगडात दोन पक्षी मारणे	एकाच कार्यात दोन काम करणे
५०६	एका पुताची माय वळचणीखाली जीव जाय	एक मुलगा पोटी असून सुद्धा तो आईला सुखाने जगू देत नाही
५०७	एका माळेचे मनी	सर्वजण येथून तेथून सारखे
५०८	एका माळेचे मनी ओवायला नाही कुणी	सर्व एकसारखे असताना कोणीच काम करत नाही
५०९	एका हाताने टाळी वाजत नाही	दोष दोन्हीकडे असतो
५१०	एका हाताने टाळी वाजत नाही	भांडणात एकाचीच चुकी नसते, प्रत्येकाची थोडी चूक असतेच असते
५११	एकादशी अन दुप्पट खाशी	नियमांच्या विरुद्ध वर्तन करणे
५१२	एकादशीच्या घरी शिवरात्र	एका दरिद्री माणसाचा दुसऱ्या दरिद्री माणसाचा उपयोग होत नाही
५१३	एकाने गाय मारली तर दुसऱ्याने वासरू मारू नये	एकाने वाईट गोष्ट केली तर आपल्यालाही वाईट गोष्ट करण्याचा हक्क पोहोचत नाही
५१४	एकी हेच बळ	एकत्र समुदाय कायम जिंकतो
५१६	एकूण घेत नाही त्याला सांगू नये काही	जो एकात नाही त्याला समजावण्याचा प्रयत्न करू नये
५१६	एरंडाचे गुऱ्याळ	एखादी गोष्ट लांब-लचक व कंटाळवाणी असणे
५१७	ऐकावे जनाचे पण करावे मनाचे	दुसऱ्यांचे न ऐकता स्वतःचे निर्णय स्वतः घेणे
५१८	ऐतखाऊ लांडग्याचा भाऊ	कष्ट न करण्याची सवय असलेला मनुष्य कुठेही आयते खायला मिळाले की डल्ला मारतात
५१९	ओ म्हणता ठो येईना	कसलेही ज्ञान नसणे, लिहिता वाचता न येणे
५२०	ओठात एक नि पोटात एक	प्रकट करताना विचार वेगळे अन मनात काही वेगळेच विचार
५२१	ओठी तेच पोटी	बोलावे तसे वागावे, सरळमार्गी माणूस
५२२	ओढाळ गुराला लोढणे गळ्याला	गुन्हेगाराला कायद्याचा वाचक बसावयास हवा
५२३	ओल्याबरोबर सुके जळते	दुष्टांच्या बरोबर राहिल्याने सज्जन माणसास त्रास होतो
५२४	ओळखीचा चोर जीवे मारी	एखाद्याला आपण गुन्हा करताना पाहिल्यास तर तो आपल्या जिवावर उठतो
५२५	ओसाड रानात एरंडाचा उदो उदो	अशिक्षित गावात कमी शिकलेला माणूस विद्वान ठरतो
५२६	औषधा वाचून खोकला गेला	परस्पर संकट टळले
५२७	कठीण समय येता कोण कामास येतो	आपल्या अडचणीच्या वेळेस कोणीही मदतीला येत नाही
५२८	कडू कारले तुपात तळले, साखरेत घोळले तरी ते कडू ते कडूच	वाईट व्यक्तीची वाईट सवय कधीही जात नाही
५२९	कधी गाडीवर नाव तर कधी नावेवर गाडी	सर्वाना प्राप्त परिस्थितीनुसार वागावेच लागते
५३०	कधी तुपाशी तर कधी उपाशी	पैसा असला तर चंगळ करायची नाही तर उपाशी राहायचे
५३१	कमरेचे सोडले नि डोईला बांधले	सर्व लाज-लज्जा टाकून देणे
५३२	कर नाही त्याला डर कशाला	दोषी नसताना कसलेही भय राहत नाही
५३३	करंगळी सुजली तर डोंगरा एवढी होईल काय	छोट्या माणसाला थोर माणसाची बरोबरी करणे अशक्य आहे
५३४	करवंदीच्या जाळीला काटे	चांगल्या वस्तूबरोबर वाईट गोष्टींचा सामना करावयास लागायचाच
५३५	करायला गेले गणपती अन झाला मारुती	जे करायचे ते नित समजून करावे नाही तर भलतेच घडते
५३६	करायला गेलो एक आणि झाले भलतेच	चांगले करायला गेले तरी वाईट घडणे
५३७	करावे तसे भरावे	जसे आपले कर्म असते तसेच फळ मिळते
५३८	करीन ती पूर्व	अंगी असे कर्तुत्त्व असावे की जे ठरविले ते घडून आलेच पाहिजे
५३९	करून करू भागले अन देवपूजेला लागले	वाईट गोष्टींचा वीट आल्यावर चांगल्या गोष्टी करण्याचा प्रयत्न करणे
५४०	करून गेला गाव अन दुसऱ्याचेच नाव	एकाने केलेल्या गुन्ह्याचा आरोप दुसऱ्यावर ठेवणे
५४१	कर्कशेला कलह तर पद्मिनीला प्रीती गोड	दुष्ट स्त्रीला भांडणे आवडतात गुणवतीला प्रेम आवडते
५४२	कळते पण वळत नाही	चांगल्या गोष्टी कृतीत आणता येणे कठीण आहे
५४३	कवड्यांचे दान केले अन गावात नगारे वाजविले	दान छोटे करून इतर लोकांना महती सांगत फिरणे
५४४	कशात काय अन फाटक्यात पाय	बडेजाव दाखविला तरी उपयोग नसतो
५४५	कसयाची कारणी अन मानभावी बोलणी	गोड गोड बोलायचे अन निष्ठर वागायचे
५४६	कसायाला गाय धार्जिणी	गुंडांच्या पुढे लोकं नमतात व पुढे पुढे करतात
५४७	काकडीची चोरी अन फाशीची शिक्षा	थोड्याश्या अपराधानंतर फार मोठी शिक्षा करणे
५४८	काखेत कळसा गावाला वळसा	जवळ असलेली वस्तू सर्वदूर शोधणे
५४९	काट्यावाचून गुलाब नाही	चांगली गोष्ट कठीण परीश्रमाने मिळते
५५०	काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाही	खरी मैत्री आगंतुक कारणाने तुटत नाही
५५१	कानामागून आली तिखट झाली	नवीन आलेली व्यक्ती लवकरच यशस्वी होणे
५५२	काम न धंदा, हरी गोविंदा	रिकामटेकडा मनुष्य फक्त बडबड करण्यात आपला वेळ घालवतो
५५३	काम नाही घरी अन सांडून भरी	काम नसताना उगाच काम निर्माण (वाढवून) तेच काम परत परत करणे
५५४	कामा पुरता मामा	व्यावहारीक जगात स्वार्थ बाळगणे
५५५	काय ग बाई उभी घरात दोघी तिघी	घरात काम करणारे पुष्कळ वाढले की प्रत्येकजण कामचुकारपणा करू लागतो
५५६	काळ आला होता पण वेळ आली नव्हती	प्राणांतिक संकटातून वाचणे
५५७	काळी बेंद्री एकाची अन सुंदर बायको लोकाची	सर्वाना आपल्या गोष्टीपेक्षा इतरांच्या चांगल्या आहेत असे वाटते
५५८	कावळा बसायला अन फांदी तुटायला एकाच घात	योगायोगाने एखादी गोष्ट घडून भलत्याच गोष्टीचा संबंध वेगळ्याच गोष्टीला लावणे
५५९	कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाही	दुर्जन व्यक्तीच्या चिंतनाने चांगल्या माणसाचे नुकसान होऊ शकत नाही
५६०	काविळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसते	आपणास ज्या गोष्टी जसे विचार करतो तश्याच वाटतात
५६१	कुंपणानेच शेत खाणे	रक्षणकर्त्यानेच नुकसान करणे
५६२	कुठे इंद्राचा ऐरावत कुठे शामभट्टाची तट्टाणी	बलाढ्य माणसाची तुलना दुर्बळ माणसाशी होऊ शकत नाही
५६३	कुठे राजा भोज कुठे गंगुतेली	बलाढ्य माणूस आणि दुर्बळ यांची तुलना होऊ शकत नाही
५६४	कुठेही जा पळसाला पाने तीनच	सर्वत्र परिस्थिती सारखीच असते
५६५	कुन्हाडीचा दांडा गोतास काळ	दुसऱ्यांना इजा करताना आपल्यालाही इजा होऊ शकते. सकाळ इजा करताना आपल्याला
५६६	कुत्र्याचे शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे ते वाकडेच	वाईट व्यक्तीची वाईट सवय कधीही जात नाही
५६७	कु-हाडीचा दांडा गोतास काळ	आपल्या जातभाईंचे नुकसान होणे
५६८	कुसंतानापेक्षा नि:संतान बरे	वाईट मुले पोटी जन्मल्यापेक्षा मुले जन्माला न आलेली चांगली
५६९	केली खाता हरखले व हिशेब देता कचरले	कोणताही विचार न करता कर्ज करायचे व देणी वाढली की काळजी करायची
५७०	केव्हाच नाही त्यापेक्षा उशीर बरा	अशक्य गोष्ट उशीरा हाती घेतलेली बरी
५७१	कोंबड झाकलं तरी तांबड उगवल्या शिवाय राहत नाही	सत्य कधीही लपत नाही
५७२	कोल्हयाला द्राक्षे आंबटच	न मिळणारी गोष्ट आवडत नाही असे दर्शवीणे
५७३	कोल्हा काकडीला राजी	लहान माणसे थोड्या गोष्टीने संतुष्ट होतात
५७४	कोळसा उगाळावा तेवढा काळा	वाईट व्यक्तीचा अनुभव कायम वाईट असतो
५७५	क्रियेविण वाचाळता व्यर्थ आहे	अधिक बोलण्या पेक्षा काम करणे चांगले असते
५७६	खतास महाखत	प्रत्येक वाईट माणसास दुसर वरचढ माणूस मिळतोच
५७७	खाई त्याला खव-खवे	ज्यांनी चोरी केली तो अस्वस्थ होतो
५७८	खाजवून खरुज काढणे	एखाद्याची उगाचच कुरापत काढणे
५७९	खाण्याराला चव नाही रांधणारयाला फुरसत नाही	एखाद्या गोष्टीची मागणी वाढली की ती गोष्ट मुक्तपणे सहन करणे भाग असते
५८०	खाता पिता दोन लाथा	कायम धाकात ठेवणे
५८१	खायला काळ भुईला भार	ज्याचा काही उपयोग नाही असा माणूस भार बनतो
५८२	खायला कोंडा निजेला धोंडा	अत्यंत दारिद्य असणे
५८३	खाली मुंडी पाताळ धुंडी	स्वभावाने गरीब वाटणारा मनुष्य ही धोकेदायक असू शकतो
५८४	खाल्ल्या घराचे वासे मोजणे	ज्या घरात राहतो त्याच घराशी बेईमानी करणे
५८५	खाल्ल्या मिठाला जागणे	मालकाशी प्रामाणिक राहून संकट काळी मदत करणे
५८६	खिळ्यासाठी नाल गेला अन नालीसाठी घोडा	व्यवस्थित नियोजन नसल्याने अपरिमित नुकसान होणे
५८७	खिशात नाही दमडी अन बदलली कोंबडी	ऐपत नसताना बडेजाव दाखविणे
५८९	खिशात न्हाई आणा, अन ह्याला बाजीराव म्हणा	गरीब मनुष्यास कोणीही कीमत देत नाही
५९०	ग ची बाधा झाली	फाजील आत्मविश्वास बळावणे
५९१	गंगा वाहते तोवर हात धुवून घ्यावे	जोवर लाभ घेता येतो तोपर्यंत स्वार्थ साधून घेणे
५९२	गंगेत घोडं न्हालं	सर्व इच्छा पूर्णत्वास जाणे
५९३	गड आला पण सिंह गेला	एक महत्त्वाची गोष्ट मिळवताना दुसरी महत्त्वाची गोष्ट दूर जाणे
५९४	गतं न शौच्यम	एखादी गोष्टीचे महत्व संपल्या नंतर त्यासाठी उपाय योजना करणे व्यर्थ आहे
५९५	गरज सरो नि वैद्य मरो	स्वार्थी मनुष्य दुसऱ्यांचा विचार करत नाही
५९६	गरज ही शोधाची जननी आहे	गरजेच्या वेळी मनुष्य हर प्रकारे हवी ती गोष्ट मिळवणे
५९७	गरजवंताला अक्कल नाही	असहाय्य माणूस कोणाकडेही मदतीची याचना करतो
५९८	गरजेल तो बरसेल काय	मोठ-मोठ्या गोष्टी करणारे लोक मुळात काहीही काम करत नाहीत
५९९	गरिबान खपाव, धनिकान चाखाव	दुबळ्या माणसाच्या जीवावर कोणीही बलाढ्य आपला फायदा करून घेतो
६००	गर्वाचे घर खाली	गर्व असलेल्या माणसाचा पराजय होतोच
६०१	गाजराची पुंगी वाजली तर वाजली ,नाहीतर मग मोडून खाल्ली	एखाद्या गोष्टीचा उपयोग आपल्या अपेक्षेप्रमाणे झालातर ठीक, नाहीतर त्याचा अन्य तर्हेने उपयोग करणे
६०२	गाढवं मेलं ओझ्याने अन शिगरू मेलं हेलपाट्याने	समजदार व्यक्ती काम करत, आपले जीवन व्यतित करतात तर मुर्ख मनुष्य काम न समजल्याने त्रस्त जगतो
६०३	गाढवाचा गोंधळ लाथांचा सुकाळ	मुर्ख मनुष्य आपल्या वागण्याने सर्वदूर गोंधळ उडवतो
६०४	गाढवाच्या पाठीवर गोणी	कष्टकरी माणसाला तया कष्टा संबधित लाभ मिळत नाही तो लाभ इतरांना मिळतो
६०५	गाढवाने शेत खाल्ले, पाप ना पुण्य	वाईट व्यक्तीला त्याचा वागण्याचे काहीही वाटत नाही
६०६	गाढवापुढे वाचली गीता, कालचा गोंधळ बरा होता	चांगले ज्ञान दिल्यावरही व्यक्तीचे वाईट वागणे
६०७	गाढवाला गुळाची चव काय	मूर्ख माणसाला चांगल्या गोष्टींची किंमत नसते
६०८	गाव करी ते राव न करी	एकीचे बळ एकट्या माणसाच्या कामाच्या तुलनेत जास्त असते व त्यामुळे अशक्य गोष्टी सुद्धा साध्य होतात
६०९	गाव तिथे उकिरडा	सर्व दूर सारखीच परिस्थिती असते. चांगले व वाईट
६१०	गावात घर नाही अन रानात शेत नाही	कफल्लक असणे, दरिद्री असणे
६११	गावात नाही झाड अन म्हणे एरंडया ला आले पान	एखादी गोष्ट उगीचच वाढवून सांगणे
६१२	गुरवाचे लक्ष निविद्यावर	मनुष्य प्राण्याला स्वार्थाच्या गोष्टी लगेच कळतात
६१३	गोगल गाय पोटात पाय	वरून दुर्बळ वाटणारे आतून स्वार्थी असू शकतात
६१४	गोरा गोमटा कपाळ करंटा	नुसते दिखाऊपण काही कामाचे नसते
६१५	घरचा उंबरठा दारालाच माहित	घरातील गोष्टी घरातल्या लोकांनाच माहित असते
६१६	घरात घाण दारात घाण कुठे गेली गोरीपान	काम न करता फक्त दिखाउपणा प्रदर्शित करणे
६१७	घरात नाही एक तीळ अन मिशाला पिळ	गरीब असताना श्रीमंतीची एट करणे
६१८	घरात नाही कौलान रिकामा डौल	गरीब असताना श्रीमंतीची एट करणे
६१९	घरोघरी मातीच्या चुली	सर्वदूर सारखीच परिस्थिती असते
६२०	घार हिंडते आकाशी परी तिचे चित्त पिल्लांपाशी	घर प्रमुखाचे लक्ष आपल्या मुलांकडेच असते
६२१	घोंगडे भिजत पडणे	एखादी गोष्ट खूप दिवसापासून प्रलंबित असणे
६२२	घोडं झालया मराया अन बसणारा म्हणतो मी नवां	दुसऱ्याचे दु:ख न पाहता आपलाच विचार करणे
६२३	घोडा मैदान जवळ असणे	परीक्षा लवकरच होणे
६२४	घोडे खाई भाडे	एखाद्या गोष्टीवर भरमसाठ खर्च होणे
६२५	घोड्यावर हौदा हत्तीवर खोगीर	कोणताही विचार न करता विसंगत कृत्य करणे
६२७	चकाकते ते सोने नसते	बडेजाव करणारे सर्वजण श्रीमंत नसतात. मोठे नाव फार उपयोगी ठरत नाही
६२८	चढेल तो पडेल	फार गर्व केला तर पराजय निशित असतो
६२९	चतुर्भुज करणे	अटक करणे
६३०	चतुर्भुज होणे	लग्न करणे
६३१	चमडी जाईल पण दमडी जाणार नाही	पैश्यावर खूप प्रेम असणे, कंजूष असणे
६३२	चमत्कारास नमस्कार करणे	विशेषस असाध्य गोष्टीना मानाने
६३३	चांगल्या कामाचा प्रारंभ स्वतःच्या घरापासून व्हावा	चांगली गोष्ट स्वतः पासून सुरवात करावी
६३४	चांभाराची नजर जोड्यावर	आप-आपल्या व्यवसाया संबधित गोष्टींकडे मनुष्य अधिक रस घेऊन अवलोकन करतो. आपल्याला व्यवसाय मिळावा यासाठी मनुष्य सदैव जागरूक असतो
६३५	चार आण्याचा मसाला बारा आण्याची कोंबडी	एखाद्या छोट्या गोष्टीची किंमत कमी आणि इतर खर्च खूप जास्त असणे
६३६	चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे	प्रत्येकाचा दिवस असतो
६३७	चालत्या गाडीला खीळ घालणे	एखाद्याच्या चांगल्या कामात व्यत्यय आणणे
६३८	चिंती परा ते येई घरा	वाईट चिंतन केले की तशीच घटना आपल्या आयुष्यात घडते
६३९	चुकणे हा मानवाचा धर्म आहे	मनुष्य प्राणी हा चुकू शकतो
६४०	चुकलेला फकीर मशिदीत	मनुष्य आपल्या मूळ स्थानावर परततो
६४१	चोर तो चोर वर शिरजोर	गुन्हा कबूल न करता समोरच्यास दोषी ठरवणे
६४२	चोर नाही तर चोराची लंगोटी	भरपूर अपेक्षा असताना अल्प लाभावर समाधान मानणे
६४३	चोर सोडून संन्याश्याला फाशी	अपराधी व्यक्तीस दंड न करता निष्पाप व्यक्तीला त्रास देणे
६४४	चोराच्या उलट्या बोंबा	गुन्हा कबूल न करता समोरच्यास दोषी ठरवणे
६४५	चोराच्या मनात चांदणे	वाईट व्यक्ती कायम कुटिल डाव रचत असतो
६४६	चोराच्या वाटा चोरालाच माहीत	वाईट कृत्य करणाऱ्या व्यक्तीस त्याचे मार्ग व स्त्रोत माहिती असतात
६४७	चोरावर मोर	प्रत्येक वाईट माणसाला कधीतरी दुसरा वरचढ माणूस मिळतोच
६४८	चोरीचा मामला हळू हळू बोंबला	वाईट गोष्ट सर्व बाजूंनी झाकण्याचा प्रयत्न होतो
६४९	छडी लागे छमछम विद्या येई घमघम	कठीण परिश्रम व दंड यामुळेच यश मिळते
६५०	छत्तीसाचा आकडा	विरुद्ध मत असणे
६५१	जखमेवर मीठ चोळणे	आधीच त्रस्त असताना परत त्याच गोष्टीविषयी त्रास देणे
६५२	जपून पाऊल टाकणे	काळजीपूर्वक काम करणे
६५३	जळत घर भाड्याने कोण घेणार?	संकटग्रस्त गोष्ट कोणालाच आवडत नाही
६५४	जळी स्थळी काष्ठी पाषाणी असणे	सर्वदूर असणे
६५५	जशास तशे	समोरच्या व्यक्ती व्यवहारानुसार आपला व्यवहार ठरवावा
६५६	जशी कामना तशी भावना	आपण जसे चिंतन करतो त्याप्रमाणे आपले विचार बनतात
६५७	जशी नियत तशी बरकत	आपले यश आपल्या चांगल्या विचारांवर अवलंबुन असते
६५८	जसा गुरु तसा चेला	एका प्रमुख व्यक्तीच्या मार्गदर्शनाखाल त्या व्यक्तीच्या स्वभावचेच लोक निर्माण होतात
६५९	जसा भाव तसा देव	आपली जशी श्रध्दा असेल त्याप्रमाणे आपल्याला फळ मिळेल
६६०	जात्यातले रडतात आणि सुपातले हसतात	दुसऱ्यांना हसताना विचार करणे क्रमप्राप्त आहे, काही दिवसांनी तशी वेळ आपल्यावरही येऊ शकते
६६१	जावयाचं पोर हरामखोर	माणसाची प्रवृत्ती आपल्या स्वार्थ साधण्यासाठीच असते
६६२	जावे त्याचा वंशा,तेव्हा कळे	एखाद्या व्यक्तीचे दु:ख त्याच्या जवळ गेल्यावर कळते
६६३	जिकडे पोळी तिकडे गोंडा घोळी	एखद्या ठिकाणी लाभ असता तिकडे विशेष लक्ष्य देणे
६६४	जिकडे सुई तिकडे दोरा	घनिष्ट संबंध असणारे एकमेकांजावळ कायम असतात
६६५	जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाही	वाईट व्यक्तीची वाईट सवय कधीही जात नाही
६६६	जिथे कमी तेथे आम्ही	पडेल ते काम करून समोरच्यास हातभार लावणे
६६७	जेथे पिकतं तिथे विकतं नाही	एखादी गोष्ट विपुल प्रमाणात असलेल्या भागात त्या गोष्टीचे महत्त्व राहत नाही
६६८	जो खाईल आंबा तो सोशेल ओळंबा	एखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना त्याचे दोष स्वीकारावे
६६९	जो दुसऱ्यावर विसंबला त्याचा कार्यभाग बुडाला	आपले काम दुसऱ्यावर ढकलले तर अपयश येते
६७०	जो श्रमी त्याला काय कमी	कष्ट करणाऱ्या व्यक्तीस काही कमी पडत नाही
६७१	ज्या गावच्या बोरी त्याच गावच्या बाभळी	एका प्रदेशात सर्व गुणधर्माचे लोकं राहतात
६७२	ज्याचं जळतं त्यालाच कळतं	आपले दु:ख आपल्यालाच सोसावे लागते
६७३	ज्याचा कंटाळा त्याचा वानोळा	जी कंटाळवाणी बाब असते तीच स्वीकारावी लागणे
६७४	ज्याचा हात मोडेल त्याच्या गळ्यात पडेल	वाईट कृत्य स्वतःलाच भोगावे लागते
६७५	ज्याची मिळते पोळी त्याची वाजवावी टाळी	आपल्या मालकाचे गुणगान करणे
६७६	ज्याला नाही अक्कल त्याची घरोघरी नक्कल	मुर्ख माणसाची सर्वत्र उपेक्षा व टिंगल होते
६७७	झाकली मूठ सव्वा लाखाची	दुर्गुण असले तरी प्रकट करू नयेत
६७८	झाडाजवळ छाया अन बुवाजवळ बाया	थोडे आमिष दाखविले तरी मनुष्याची धाव तिकडेच असते
६७९	झालं गेलं अन गंगेला मिळालं	भूतकाळाच्या गोष्टी दुर्लक्ष करून पुढे मार्गक्रमण करणे
६८०	टाकीचे घाव सोसल्याशिवाय देवपण येत नाही	कष्टाशिवाय यश मिळत नाही
६८१	ठकास महाठक	प्रत्येक वाईट माणसाला त्यापेक्षा वरचढ माणूस मिळतोच
६८२	ठेवीले अनंते तैसेची राहावे	जी परिस्थिती आहे त्यात समाधान मानावे
६८३	डल्ला मारणे	दुसऱ्याची वस्तू चोरणे
६८४	डोंगर पोखरून उंदीर कढणे	जास्त श्रम करून कमी फायदा होणे
६८५	डोळ्यात अंजन घालणे	एखाद्यास दिवसाढवळ्या विश्वासघात करून फसविणे
६८६	ढवळ्या जातो आणि पवळ्या येतो पण सावळा गोंधळ तसाच राहतो	कारभारी व्यक्ती बदलली तरी फारसे बदल होत नाही अन तोच तो गोंधळ उडतो
६८७	ढवळ्याशेजारी बांधला पावळया, वाण नाही पण गुण लागला	दोन व्यक्तींना सोबत राहताना एकमेकांच्या सवयी लागणे
६८८	तरण्याला लागली कळ अन म्हातारयाला आल बळ	तरुण माणूस आळशी असतो. अन पोक्त माणूस काम करतो
६८९	तळ हाताने सूर्य झाकला जात नाही	छोट्या गोष्टीनी फार मोठे व थोर बाबी दडवता येत नाही
६९०	तळ्यात मळ्यात करणे	मनाची अवस्था अस्थिर असणे
६९१	तवा तापला तोवर भाकरी भाजून घ्यावी	जोवर लाभ घेता येतो तोपर्यंत स्वार्थ साधून घेणे
६९२	तहान लागल्यावर विहीर खोदणे	गरज लागल्यानंतरच एखाद्या गोष्टीसाठी तयारी करणे
६९३	ताक कुंकून पिणे	प्रत्येक छोटी गोष्ट सुद्धा काळजीपूर्वक करणे
६९४	ताकापुरते रामायण	एखादी गोष्ट मिळेपर्यंत संवाद साधणे. स्वार्थ साधल्यावर तडक निघून जाणे
६९५	ताकास जाऊन लोटा लपवणे	एखादी गोष्ट इच्छा नसतांना लपविणे
६९६	ताकास तूर न लागू देणे	मनातील गोष्ट न सांगणे
६९७	तीन तिघाडा काम बिघाडा	एखादे काम भरपूर जणांनी लक्ष केंद्रित करून केले तर अपयश येऊ शकते
६९८	तुझी दाढी जळू दे पण माझी वीडी पेटू दे	दुसऱ्याचे नुकसान झाले तरी चालेल पण स्वतःचा स्वार्थ साधणे
६९९	तू राणी मी राणी पाणी कोण आणी	दोन सुकुमार ,नाजूक व्यक्ती कधीही काम करत नाही, असे व्यक्ती जवळ आल्यास एकमेकांचा एकमेकांना फटका बसतो
७००	तेरड्याचा रंग तीन दिवस	एखादे कार्य थोडे दिवस जोरात चालून एकदम बंद पडणे
७०१	तेल गेले तूप गेले हाती आले धुपाटणे	एकाच दोन वेग-वेगळ्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित केल्यावर दोन्ही गोष्टींचा लाभ न होणे
७०२	तोंडाला पाने पुसणे	हमी देऊन समोरच्या व्यक्तीचे काम न करणे
७०३	तोबरयाला पुढे, लगमला मागे	फायद्याचा वेळी पुढे पुढे ,कामाच्या वेळी मात्र मागे मागे
७०४	थेंबे थेंबे तळे साचे	काटकसर केल्यास बरीच शिल्लक मागे पडते
७०५	दक्षिणा तशी प्रदक्षिणा	व्यवसायात जसा लाभ असेल तसे महत्त्व आपल्या ग्राहकास देणे
७०६	दगडा पेक्षा वीट मऊ	छोट्या गोष्टीत समाधानी राहणे
७०७	दगडावरची रेघ	कायमची गोष्ट
७०८	दमडीची नाही मिळकत आणि घडीची नाही फुरसत	रिकामटेकडा मनुष्य आपण खूप व्यस्त आहे असे दर्शवितो
७०९	दहा गेले पाच उरले	अवसान गळणे. आत्मविश्वास कमी होणे
७१०	दहा मरावे पर दहांचा पोशिंदा मरु नये	महत्त्वाची व्यक्ती गेली तर फार मोठे नुकसान होते
७११	दही वाळत घालून भांडण	एखाद्या नुकसानाची तमा न बाळगता वैर करणे सुरूच ठेवणे
७१२	दांत आहे तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दांत नाहीत	सर्व गोष्टी उपलब्ध असल्या तरी त्याचा उपभोग घेता न येणे
७१३	दांत कोरून पोट भरतो	उपजिवीकेसाठी फार थोडे श्रम घेऊन जीवन व्यतीत करणे
७१४	दाखवायचे दात वेगळे अन खायचे दात वेगळे	प्रकट करताना विचार वेगळे अन मनात काही वेगळेच विचार
७१५	दाणा दाणा टिपतो पक्षी पोट भरतो	कष्टकरी आपले पोट अत्यंत जिकिरीने भरतो. जीवन व्यतीत करता येत नाही
७१६	दानवाच्या घरी रावण देव	जसा आपला स्वभाव तसे आपले श्रद्धास्थान बदलते
७१७	दाम करी काम	पैशाला किंमत असते
७१८	दारात नाही आड म्हणे लावतो झाड	साधने नसताना एखादी गोष्ट हौस म्हणून करणे
७१९	दिल्या भाकरीचा सांगितल्या चाकरीचा	एखादा मनुष्य एकाच ठिकाणी फार काही अपेक्षा न ठेवता काम करतो
७२०	दिवस गेला रेटारेटी, चांदण्यात कापूस वेचीत	दिवसभर आपला वेळ वाया घालवून शेवटच्या क्षणास धावा-धाव करणे
७२१	दिवस बुडाला मजूर उडाला	टाम-टूम काम करून निघून जाणे
७२२	दिवस मेला इथं तिथं अन रात्र झाली निजु कुठं	दिवसभर आपला वेळ वाया घालवून शेवटच्या क्षणास धावा-धाव करणे
७२३	दिवसा चुल रात्री मूल	दिवस-रात्र कामाचा त्रास असणे
७२४	दिवाळी दसरा हात पाय पसरा	सण बघून भरमसाठ खर्च करणे
७२५	दिव्या खाली अंधार	मोठ्या व्यक्तीचे सुद्धा गुण-दोष असतात
७२६	दिसतं तस नसतं म्हणून जग फसतं	दिखाऊ गोष्टी या कायम तकलादू असतात, मुळात वेगळेच काही असते
७२७	दुःख रेड्याला न डाग पखालीला	एखाद्याच्या त्रासामुळे दुसरा चांगला व्यक्ती त्रासात पडणे
७२८	दुखणे हत्तीच्या पायाने येते आणि मुंगीच्या पायाने जाते	दु:ख लवकर संपत नाही
७२९	दुध पोळलं की ताक कुंकून प्यावे	एखादा अवघड प्रसंग सोसल्यावर पुढे काळजी घेणे
७३०	दुधाची तहान ताकावर	छोट्या गोष्टीत समाधानी राहणे
७३१	दुधात साखर पडणे	एकाचवेळी अनेक गोष्टीचा लाभ होणे
७३२	दुधापेक्षा सायीवर प्रेम जास्त	मुलांपेक्षा नातवंडांवर अधिक प्रेम असणे
७३३	दुर्दैवाचे दशावतार होणे	अनेक बाजूने संकट येणे
७३४	दुष्काळात तेरावा महिना	संकटात अधिक भर पडणे
७३५	दुष्टी आड सृष्टी	आपल्या पाहण्यापलीकडे पण जग आहे
७३६	दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते पण स्वतःच्या डोळ्यातील मुसळ दिसत नाही	स्वतःच्या चुकांकडे दुर्लक्ष करून दुसऱ्याच्या चुकांविषयी बोलणे
७३७	दे माय धरणी ठाय करणे	खूप त्रस्त होणे
७३८	देणं न घेणं आणि कंदिल लावून येणं	उगाचच एखाद्याची कुरापत काढणे
७३९	देवाची करणी अन नारळात पाणी	नैसर्गिक गोष्टींना तोड नसते
७४०	देश तसा वेश	प्रदेशाप्रमाणे आपले संस्कार, पोशाख बदलतो
७४१	देह देवळात चित्त पायतणात	एका ठिकाणी मन एकाग्र न करता, दुसऱ्याच ठिकाणी चित्त घोटाळणे
७४२	दैव देते कर्म नेते	कर्म वाईट केले तर चांगल्या गोष्टीचा त्याग करावा लागतो
७४३	दोघींचा दादला उपाशी	एकाच वेळी दोन गोष्टींवर लक्ष केंद्रित केल्यामुळे कोणताही अपेक्षित लाभ न होणे
७४४	दोन डोळे शेजारी, भेट नाही संसारी	जिवलग दोन व्यक्तींची भेट जवळ असूनही न होणे
७४५	दोन्ही घरचा पाहुणा उपाशी	दोन वेग-वेगळ्या समूहाना पाठिंबा देणाऱ्या व्यक्तीला तोटा होतो
७४६	द्या दान सुटे गिरान (ग्रहण)	एखादा आशावाद दाखवून द्रव्याची अपेक्षा करणे
७४७	ध चा मा करणे	सांगताना एखाद्या मूळ गोष्टीत बदल करून आपला स्वार्थ साधणे
७४८	न कर्त्याचा वार शनिवार	काम न करणारा व्यक्ती फक्त बहाणे सांगतो
७४९	नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्न	मुळात कमी तयारी असलेल्या व अडखळत असलेल्या कार्यात अनेक बाधा येणे
७५०	नकटे व्हावे पण धाकटे होऊ नये	छोट्या व्यक्तींना नेहमी कामे सांगितली जातात
७५१	नर का नारायण बनणे	कर्म करून उच्च होणे
७५२	नरोवा कुंजरोवा	कोणत्याही गोष्टीबाबत भाष्य न करणे, केल्यास संभ्रम निर्माण करणे
७५३	नवी विटी नवे राज्य	नवीन राज्यकर्ते नवीन कायदे आणतात
७५४	नव्याची नवलाई	एखाद्या नवी गोष्टीचा उदोउदो करणे
७५६	नव्याचे नऊ दिवस	एखाद्या प्रमुख व्यक्तीचा कोणताही उपयोग न होणे
७५७	नसून खोळंबा असून दाटी	एखाद्या नुकसानाची तमा न बाळगता वैर करणे सुरूच ठेवणे
७५८	नाक दाबले की तोंड उघडते	एखाद्यास कोंडीत पकडून मनस्थितीत हवे ते काम ऋण घेता येते
७५९	नाकाचा बाल	अत्यंत प्रिय व्यक्ती
७६०	नाकापेक्षा मोती जड	महत्वाची गोष्ट सोडून इतर गोष्टीला महत्त्व येणे
७६१	नाकापेक्षा मोती जड होणे	डोईजड होणे
७६२	नाचता येईना आंगण वाकडे	स्वतः येत नसलेली गोष्ट न करता इतर गोष्टीस बोल लावणे
७६३	नाव मोठे लक्षण खोटे	श्रीमंत असून कंजूष असणे, श्रीमंत असण्याचा आवआणणे
७६४	नाव सगुणी अन करणी अवगुणी	नावाप्रमाणे न राहता वाईट कृत्य करणे
७६५	नाव सोनुबाई अन हाती कथलाचा वाळा	नावाप्रमाणे महती नसणे
७६६	नावडतीचे मीठ अळणी	नावडत्या व्यक्तीने केलेली कोणतीही गोष्ट आवडत नाही
७६७	निंदकाचे घर असावे शेजारी	आपल्या टीकाकरांमुळे आपला विकास होतो
७६८	निर्लज्जम सदा सुखी	वाईट व्यक्तीला त्याचा वागण्याचे काहीही वाटत नाही
७६९	पहिले पाढे पंचावन्न	भरपूर समजावून सुद्धा वाईट वागण्यात बदल न होणे
७७०	पाण्यात राहून माशाशी वेर	बलवानाशी शत्रुत्व काय कामाचे?
७७१	पाण्यात राहून माशाशी वेर	बलवानाशी शत्रुत्व काय कामाचे?
७७२	पायीची वहाण पायी बरी	योग्यतेप्रमाणे वागवावे धारत नाही
७७३	पालथ्या घड्यावर पाणी	निर्बुध्ध व्यक्तीचे वर्तन सुधारत नाही
७७४	पी हळद आणि हो गोरी	उतावीळ होणे
७७५	पुढच्यास ठेच मागचा शहाणा	एकाच मार्गावरील पुढील व्यक्तीस वाईट अनुभव आल्यास तो मागच्या माणसा साठी मार्गदर्शक ठरतो
७७६	पेराल तसे उगवेल	कर्मानुसार तसे फळ मिळते
७७८	प्रत्येक कुत्र्याचा दिवस असतो	प्रत्येकाचा दिवस येतो
७७९	प्रयत्नांती परमेश्वर	खूप कष्ट करण्याची तयारी असली की कोणतीही गोष्ट साध्य होऊ शकते
७८०	फट म्हणताच ब्रम्ह-हत्या	छोट्या गोष्टीवरुन दोषी ठरवणे
७८१	बडा घर पोकळ वासा	श्रीमंत असून कंजूष असणे, श्रीमंत असण्याचा आव आणणे
७८२	बळी तो कान पिळी	बलवान माणूस दुर्बळ माणसांना पिडतो
७८३	बाप दाखव नाही तर श्राद्ध कर	कोणत्याही गोष्टीचा पुरावा मागणे
७८४	बाबाही गेला दशम्या गेल्या	एकाच दोन वेग-वेगळ्या गोष्टींवर लक्ष केंद्रित केल्यावर दोन्ही गोष्टींचा लाभ न होणे
७८५	बाळाचे बाप ब्रह्मचारी	निष्पाप वाटणाऱ्या व्यक्ती दोषी असणे
७८६	बुडत्याला काठीचा आधार	संकटग्रस्त मनुष्यास छोटी मदत सुद्धा मोठी वाटते
७८७	बैल गेला अन झोपा केला	एखादी गोष्टीचे महत्व संपल्या नंतर त्यासाठी उपाय योजना करणे व्यर्थ आहे
७८८	बैल गेला नि झोपा केला	एखाद्या गोष्टीची निकड संपल्यावर त्या गोष्टीसाठी काम करणे
७८९	बोलण्यापेक्ष मौन श्रेष्ठ	अधिक बोलण्या पेक्षा काम करणे चांगले असते
७९०	बोलाचीच कढी बोलाचाच भात	कार्य न करता वायफळ बडबड करणे
७९१	बोलाचीच कढी बोलाचाच भात	खोटी आश्वासने देणे
७९२	भरंवशाच्या म्हशीला टोणगा	पूर्ण निराशा करणे
७९३	भरल्या गाड्यास सूप जड नाही	समर्थ व्यक्तीला छोटे काम विशेष वाटत नाही
७९४	भित्यापाठी ब्रह्म-राक्षस	भित्रा माणूस सदैव कोणत्याही छोट्या बाबीना घाबरतो
७९५	मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये	एखाद्याच्या चांगुलपणाचा फार फायदा घेऊ नये
७९६	मनी वसे ते स्वप्जी	आपण ज्या गोष्टीचा सदैव विचार करतो तीच गोष्ट आपल्याला आसपास दिसते (आभास होतो)
७९७	मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात	व्यक्तीचे गुणदोष सुरवातीच्या काळात लगेच कळतात
७९८	मूर्ती लहान पण कीर्ती महान	छोटा मनुष्य तरी कार्यक्षमता खूप असणे
८००	मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही	काही गोष्टी स्वतःअनुभावल्याशिवाय कळत नाही
८००	मेल्याशिवाय स्वर्ग दिसत नाही	प्रत्यक्ष अनुभव घेतल्याशिवाय कळत नाही
८०१	यज्ञास बळी बोकडाचा	दुर्बळ व्यक्तीला कठीण काम करण्यास सांगणे
८०२	राजा उदार झाला हाती भोपळा दिला	आशा असताना एखाद्या मोठ्या व्यक्तीने अपेक्षेनुसार काम न करणे
८०३	रात्र थोडी सोंगे फार	काम भरपूर, वेळ कमी
८०४	राम कृष्ण आले गेले तरीही जग का चालायचे थांबले	व्यावहारिक बाबी कुणासाठीही थांबत नाही
८०५	लंकेची पार्वती असणे	अत्यंत गरीब असणे
८०६	लंकेत सोन्याच्या विटा	दुसऱ्याची श्रीमंती आपल्या काही कामाची नसते
८०७	लहान तोंडी मोठा घास	छोट्या व्यक्तीने आवाक्या बाहेरच्या गोष्टी करणे
८०८	लहानपण देगादेवा मुंगी साखरेचा रवा	मोठेपणा न मिरवता छोटे होऊन आपले काम परिपूर्ण करणे सुखी आहे
८०९	लेकी बोले सुने लागे	एकाला बोलल्यावर दुसऱ्याने त्यातील संदेश ओळखणे
८१०	वराती मागून घोडे	एखादी गोष्टीचे महत्व संपल्या नंतर त्यासाठी उपाय योजना करणे व्यर्थ आहे
८११	वाचाल तर वाचाल	शिक्षण घेतले की तरच प्रगती होऊ शकते
८१२	वाड्याचे तेल वाग्यांवर	एका गोष्टीचा राग दुसऱ्यावर काढणे
८१३	वारा पाहून पाठ फिरवावी	वातावरण पाहून वागावे
८१४	वाऱ्यावरती वरात काढणे	स्वतः नियोजन न करता दुसऱ्यावर विसंबून महत्त्वाचे कार्य करणे
८१५	वाळूचे कणही रगडीता तेलही गळे	कठोर परिश्रमामुळे कोणतीही गोष्ट साध्या होऊ शकते
८१६	वासरात लंगडी गाय शहाणी	मूर्ख लोकांमध्ये कमी बुध्धिवान मनुष्यसुद्धा प्रसिद्ध असतो
८१७	विंचवाचे बिहाड पाठीवर	फिरत्या माणसाचा ठाव-ठिकाणा लागणे मुश्कील असते. अस्थिर गोष्टी या कायम मूळ विषयापासून भटकतात.
८१८	शितावरून भाताची परीक्षा	फार थोड्या नमुन्यावरुन मोठ्या वस्तूंची चाचणी करणे. एखाद्या प्रसंगावरून माणसाच्या स्वभावाची ओळख करून घेणे
८१९	शुद्ध नाही मन तया काय करी साबण	मनात कुविचार असता चांगले विचार ऐकणे व्यर्थ आहे
८२०	शुध्द बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी	संस्कारी कुटुंबात चांगल्या व्यक्ती असतात
८२१	शेंडी तुटो की पारंबी तुटो	एखाद्या गोष्टीचे परिणाम काय राहणार याची चिंता न करणे
८२२	शेखी मीरविणे	उगाचच मोठ्या गोष्टी करणे
८२३	शेरास सव्वाशेर	प्रतिपक्षापेक्षा श्रेष्ठ
८२४	शेरास सव्वाशेर	प्रत्येक वाईट माणसाला त्यापेक्षा वरचढ माणूस मिळतोच
८२५	शेळी जाते जीवानिशी खाणारा म्हणतो वातड	आपल्या स्वार्थ साधण्यासाठी दुसऱ्याच्या जीवाचा विचार न करणे
८२६	श्वानाचीया भुंकण्याला हत्ती देईना किंमत	बलवान व्यक्ती दुर्बल माणसाला किंमत देत नाही
८२७	संगत गुण से सोबत गुण	दोन व्यक्तींना सोबत राहताना एकमेकांच्या सवयी लागणे
८२८	संन्याश्याच्या लग्नाला शेंडीपासून प्रारंभ	मुळात कमी तयारी असलेल्या व अडखळत असलेल्या कार्यात अनेक बाधा येणे
८२९	समुद्रामाजी फुटकें तारू	चांगल्या गोष्टींबरोबर वाईट गोष्टी पण असतात
८३०	सरकारी काम अन बारा महिने थांब	काही कामं नेहमी विलंबाने होत असतात, त्या साठी धीर देणे योग्य
८३१	सरड्याची धाव कुंपणा पर्यंतच	दुर्बळ माणूस एका मार्यादेच्याआतच काम करतो
८३२	साखरेचे खाणार त्याला देव देणार	सगळ्यांशी आपुलकीने वर्तन केल्यास असाध्य बाब साध्य होऊ शकते
८३३	सुंठेवाचून खोकला गेला	परस्पर संकट टळले
८३४	सुंभ जळतो पण पिळ जळत नाही	भरपूर शिक्षा होऊन सुध्दा वाईट प्रवृत्ती नष्ट करता येत नाही
८३५	हत्ती गेला शेपूट राहिलं	अवघड काम संपल्यानंतर छोटे (सोपे) राहणे
८३६	हत्ती होऊन ओंडके, मुंगी होऊन साखर खाल्लेली बरी	मोठेपणा न मिरवता छोटे होऊन आपले काम परिपूर्ण करणे सुखी आहे
८३७	हपापाचा माल गपापा	अती हव्यासाने असलेले द्रव्य ही नष्ट होते
८३८	हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र	स्वतःच्या व्यवसायात नामांकित असूनही आपल्या घरासाठी आपल्या व्यवसायासंबधित सुविधा देता न येणे
८३९	हा सूर्य आणि हा जयद्रथ	पुराव्यासहित सिद्ध करणे
८४०	हात दाखवून अवलक्षण	उगाचच विविध गोष्टी मागे धावून हसे करून घेणे
८४१	हातच्या कंकणाला आरसा कशाला	उघड सत्य हे केव्हाही खरे करता येऊ शकते
८४२	हातावर तुरी देणे	एखाद्याच्या कचाट्यातून सुटणे

बोली भाषेतील म्हणी

विद्यार्थी मित्र-मैत्रिणींनो, विविध बोली भाषा हे आपले एक भाषासंचित आहे. बोली भाषांच्या समृद्ध वारशामुळे मराठी भाषेचे भरण पोषण झाले आहे आणि अजूनही होत आहे. भाषेचा अस्सल आविष्कार आपल्याला बोलीभाषेत पाहायला मिळतो. त्यामुळेच व-हाडी, अहिराणी आणि मालवणी या बोलीभाषांमधल्या काही म्हणी आम्ही खाली दिल्या आहेत.

बोली भाषांमधील तीनही वेगवेगळ्या भागांतील म्हणींचे एकमेकींशी आणि मराठीतील म्हणींशी दिसणारे साम्य अतिशय सुखावणारे आहे. तुम्ही या जरूर वाचा.

अहिराणी म्हणी – Ahirani Mhani

अनु.क्र	म्हणी	अर्थ
१	आंबानी कमाई, निंबुमा गमाई	आंब्यात कमाई केली, नि लिंबाच्या उत्पन्नात गेली एका व्यवहारात मिळविलेला नफा दुसऱ्या व्यवहारात गमावून बसणे, थोडक्यात आतबट्ट्याचा व्यवहार करणे.
२	ईसगाव ना तिसगाव, भिकारीले चाईसगाव	भिकारी चाळीस गाव भटकणारच. संसारात चित्त नसेल आणि कष्ट करण्याची तयारी नसेल तर तो गावोगाव भटकणारच.
४	उठरे चिंधा अन् तोच धंदा	रोज तेच काम करावं लागणे.
४	उना व्हकारा, सोडा पसारा	मानवी जीवन क्षणभंगुर आहे. देवाचे बोलावणे आल्यावर सर्व सोडून जावे लागते.
५	ऊनी पाव्हनीन भेटाले, लाई समार वाटाले	भेटायला आलेल्या पाहुणीला काम सांगणे.
६	उंदिरले सापडनी चिंधी, नयाम्हा ठिवू का खयाम्हा ठिवू	अल्पसंतुष्ट व्यक्ती थोडयाशा यशाने हुरळून जाते.
७	घरना पोरं उघडा, नी याहीणले नेसाडा लुगडा	घरचे अडचणीत असताना, इतरांना मदत करणे.
८	खिंसात नही आणा, नी माले बाजीराव म्हणा	परिस्थिती नसताना मोठेपणाचा आव आणणे.
९	खान तशी खापरी, नी माय तशी छोकरी	खाण तशी माती.
१०	माले ना तुले, घाल कुत्राले	दोघांच्या भांडणात तिसऱ्याचा फायदा होतो.
११	उचा झाडवर बुचा बसणा, असा राज कधी ना उन	उच्च पदावर क्षुद्र मनोवृत्तीचा माणूस बसणे.
१२	रीस नी माय, भिक मांगी खाय	अट्टाहास करणारा लयास जातो.
१३	खावाले काळ, नी भूईले भार	खायला काळ अन भूईला भार.
१४	घरमा फुटेल बोयका, नि मांगस दोन-दोन बायका	ऐपत नसतानाही मौज करायची इच्छा करणे.
१५	दिल्येल शिदोरी आणि सांगेल आक्कल पुरत नही	दुसऱ्याच्या भरवशावर काम होत नाही.
१६	आग लाऊ, तमासा पाहू	भांडण लावून गंमत बघणे.
१७	उक्खळ म्हान डोकं घाल, आते फुटो का रहावो	एखादी जबाबदारी अंगावर घेतली तर परिणामाची चिंता करु नये.
१८	घोडा इकी डांगर खाऊ	हिणकस गोष्टीसाठी, मौल्यवान वस्तू गमावणे.
१९	आगमाहीनं निघीसनं, फुफाटामा पडणं	एका संकटातून सुटून दुसऱ्या संकटात सापडणे.
२०	हाथ मूडी त्यान्हा गळात पडी	जो चुकले त्यालाच नुकसान भोगावे लागते.
२१	पेरई तसे उगई	पेराल तसे उगवेल.
२२	सुम बळी जास, पण वळ नही जा	सुंभ जळते पण पिळ जात नाही.
२३	सैड्यानी झेप, वडांगलोंग	सरड्याची धाव कुंपणापर्यंत.
२४	आडी रोज पोळ्या, नी सनले घुगऱ्या	नेमक्या वेळी चुकीच्या गोष्टी करणे.
२५	घोडास्वर उनात अन् गधडास्वार गयात	जेथे फुले वेचली तेथे गोवऱ्या वेचण्याची वेळ येणे.
२६	मी सांगस म्हणीशीन रातले म्हणा तुमी दिन	एखाद्याचे अंधानुकरण करणे.
२७	लेन ना देन कंदिल लाई येनं	काहीही संबंध नसल्याठिकाणी हस्तक्षेप करणे.
२८	बारास्नी माय अन् खाटलावर जीव जाय	एकमेकांच्या भरवशावर कोणीच काही काम करत नाही.

मालवणी म्हणी – Malvani Mhani

अनु.क्र	म्हणी	अर्थ
१	ताकाक जावान, बुडकुलो कित्या लपया	ताकाला जाणे पण भांडे लपविणे, एखादी गोष्ट हवी असली तरी सरळ न मागता आढेवेढे कशाला घ्यावे?
२	कोको खाता रव, हिवाळा गावला मव	शेतीसाठी पेरलेले धान्य (रव) रानकोंबडी (कोको) खाऊन जाते. परंतु, शेतकऱ्याला मात्र एक साधा साप (हिवाळं) दिसतो. तो त्यालाच धान्य खाणारा म्हणून मारतो. थोडक्यात चोर सोडून संन्याशाला फाशी.
३	देना नाय घेना, नि कंदिलान येना	थेट संबंध नसेल तरी विनाकारण नाक खुपसणे.
४	शिमगो सरलो नि कवित्व रवला	शिमगा (होळी) या सणात होणारी आरडाओरड एक दिवस असते. पण त्याचे परिणाम पुढेही पाहायला मिळतात. त्याप्रमाणे एखादी घटना घडून गेल्यानंतर तिचे बरेवाईट परिणाम राहणे.
५	जग फिरान इलो आणि हुमऱ्याक आपटान मेलो	जगभ्रमंती करून आलेला माणूस घरात येताना उंबरठ्याला आपटून मरण पावला तर होणारी अवस्था. थोडक्यात मोठी कामगिरी पार पाडणे परंतु, क्षुल्लक कारणाने त्यावर पाणी पडणे.
६	घरणीवांगडा वाकडा, ता खाए चुलीतली लाकडा	घरातल्या कारभारणीबरोबर (घरणी) भांडण झाले तर जेवण मिळणार नाही आणि चुलीतली लाकडेच खावी लागतील. थोडक्यात जळात राहून माशाशी वैर चांगले नाही.
७	बेबला बायत पडला, नि माथा झळझळीत झाला	एखादी अर्धवट व्यक्ती (बेबला) चुकून विहिरीत (बाव) पडली तर इतर तिला बाहेर काढून तिचा जीव वाचवतात. अशी दुर्घटना घडली तरी त्यात एक चांगली गोष्ट म्हणजे स्वच्छ अंघोळ झाल्याने त्या व्यक्तीचे अंग स्वच्छ झाले. वाईटात काहीतरी चांगले घडणे.
८	खावक ईलय ईलय, कामाक मेलय मेलय	खाण्याच्या आशेने आलेल्या माणसाला इतके काम करावे लागते की तो कामाने दमून जातो. एखादी गोष्ट मिळण्याच्या अपेक्षेत असताना ती मिळवण्यासाठी भरपूर कष्ट पडणे. यापेक्षा ती गोष्टच नको असे वाटणे.
९	कोणाची जळता दाढी, त्याचेर कोण पेटयता इडी	कोणाची दाढी जळताना दिसली तर विझवायची सोडून त्यावर विडी पेटवून घेणे, दुसऱ्याच्या नुकसानातही आपला फायदा बघणे.
१०	कापाड न्हेला बायन आणि चिंधी नेली गायन	जरा चांगलं कापड किंवा साडी एखाद्या बाईने नेणे आणि बाहेर वाळत घातलेले जुनेरे गाईने खाल्ले किंवा दुसऱ्या कुणी नेले तर होणारी अवस्था. थोडक्यात, तेल गेले, तूप गेले, हाती धुपाटणे राहिले.
११	दिस सरलो रेटारेटी, नि सांजे दियाक कापूस घोटी	दिवस आळसात घालवायचा आणि संध्याकाळ झाली की काळोखात दिव्यासाठी कापसाच्या वाती करायला घ्यायच्या. थोडक्यात तहान लागल्यावर विहीर खणायला घेणे.
१२	मेल्या म्हशीक पाच शेर दूध	नसलेल्या गोष्टीबद्दल वारेमाप स्तुती करणे. कारण पुरावा म्हणूनही ती गोष्ट समोर नसते.
१३	माझो बाबा काय करी, आसलेला नाय करी	जे चांगले चालले आहे ते नष्ट करण्याचे काम करणाऱ्याला ही म्हण वापरतात.
१४	आद्या मिरगान केला नाव, पुसा पनवसान बुडयले बारा गाव	आर्द्रा आणि मृग नक्षत्रात चांगला पाऊस पडल्याने त्यांचे कौतुक होते पण, पुष्य आणि पुनर्वसू यातही चांगला पाऊस पडतो आणि अतिवृष्टीने गाव बुडतात म्हणजे चांगले काम करणे पण शेवटी त्यावर पाणी फिरवणे.
१५	वाघ पडलो घळी नि केलडा दाखयता नळी	वाघ जर घळीत (दरीत) पडला तर माकडसुद्धा त्याला नळी दाखवून घाबरवू शकते. अडचणीत सापडलेल्याला बलवानाला क्षुद्र व्यक्तीसुद्धा घाबरवते.
१६	आंधळ्याचा हात, चुकून बुडकुल्यात	आंधळ्या व्यक्तीला एखादी गोष्ट सहज सापडत नाही. अशावेळी त्याला सहजपणे बुडकुलं म्हणजे मडक्यातली हवी तीच वस्तू सापडणे. विपरीत परिस्थितीतही हवे ते नेमके मिळणे.
१७	बारा हात तवसा, तेरा हात बी	तवस म्हणजे काकडी, बारा हात लांब आणि तिचे बी तेरा हात लांब असे वर्णन. थोडक्यात, अतिशयोक्ती करणे.
१८	नाय देवच्या भाषे, बोंडगीचे वाशे	जर एखाद्याला एखादी गोष्ट द्यायची नसेल तर अशी वस्तू द्यायला तयार व्हायचे की तोच नको म्हणेल. घरासाठी वासे मागायला कुणी आला की त्याला बोंडगीचे (निरुपयोगी लाकूड) वासे आहेत सांगायचे.
१९	मिठाक लाया नि माका खाया	मीठ लावा आणि मला खा. म्हणजे आपल्याला कळो न कळो सगळ्या गोष्टीत मी मी म्हणून पुढे होणे.
२०	भोपळीन बाय पसारली, फाटले गुण इसारली	भोपळ्याचा वेल सुरूवातीला आधार घेऊन वाढतो. पण पुढे तो स्वतंत्रपणे इतका वाढतो की आधी आपल्याला कुणी आधार दिला हे विसरतो. आधीचे उपकार विसरणाऱ्याला ही म्हण वापरतात.

व-हाडी म्हणी – Varhadi Mhani

अनु.क्र	म्हणी	अर्थ
१	अकड गई चमेली तं झेंडूसंग दिवाली	एकाच्या ताठ्यामुळे एखादे काम दुसऱ्याच्या मदतीने करून घेणे.
२	अकातली गाय काटे खाये	गरजू, भुकेला माणूस प्रसंगी मिळेल ते खातो.
३	आईबाई गोळ, माहा वगारू झालं लोळ	बायका गप्पात गुंतल्याने गुराढोरांकडे दुर्लक्ष होणे.
४	आईबाई नाळली अन् शेजारीन जोळली	इतर बायांना फसवायचे पण शेजारणीशी चांगले संबंध ठेवायचे.
५	इच्चकलं चावलं अन् सोन्याचं बावलं	नीट नसलेली आपली गोष्टही मूल्यवान वाटते.
६	इतभर लंगोटी, हात भर ताने	कोणत्याही लहान गोष्टीची लांबण मोठी लावणे.
७	उघळी माजली, दिवा लावून निजली	अकारण खर्चिक वृत्ती.
८	उघळीले घेतलं लुगळं, उशा ठेवू का पायथ्या ठेवू	प्राप्त साधनाचा उपभोग घेणारी उतावीळ अधीर, दिखाऊ लगबग.
९	अंधीमंधी करते, मंधात मुसय मारते	ज्ञान नसताना दाखविलेला अतिउत्साह काम नासवणारा.
१०	अंबाळीची खाय भाजी, नेटानं बोल दाजी	कमी मोबदल्यात अधिक राबवून घेणे.
११	आंगावर पडली गोम तं उचलते कोन	अतिशय आळशीपणाचे लक्षण.
१२	आत्यंतिक गरिबीचे चिन्ह.	आत्यंतिक गरिबीचे चिन्ह.
१३	कधी नाई पायला दिवा, एकदम दिसला आवा	अल्पाचाही अनुभव नसता फार मोठ्या प्रमाणात काही प्राप्त होणे.
१४	खायाले टकराघो अन् कामाले आग लागो	केवळ खाण्यावर डोळा, काम निघाले पळा.
१५	गाईले सोळा अन् म्हसीले पूजा	योग्य किंवा पात्र ते सोडून अपात्र आहे त्याला महत्त्व देणे.
१६	घरची करते देवादेवा, बाहिरचीले हलवा मेवा	घरचीची उपेक्षा परकीचे लाड.
१७	घोळं नाई कुदत अन् खोगीरच कुदते	प्रधानापेक्षा कनिष्ठांनीच रूबाब करणे.
१८	चरकभरक लावतो रई, पुरानं गेल्या सासूबाई	आप्ताचे वाईट होऊनही हातातील कामाची घाई.

सारखाच आशय व्यक्त करणाऱ्या मराठी आणि इंग्रजी म्हणी

निबंधलेखनात किंवा वक्तृत्वात आशय खुलविण्यासाठी म्हणी उपयुक्त ठरतात. त्यांचा तारतम्याने वापर करणे कौशल्याचे असते. त्या दृष्टीने पुढील म्हणी आणि त्यांना पर्यायी इंग्रजी म्हणी पाहा.

अनु.क्र	मराठी म्हणी	इंग्रजी म्हणी
१	नाचता येईना अंगण वाकडे	Abad workman blames his tools.
२	बुडत्याला काडीचा आधार	A drowning man will clutch at a straw.
३	चकाकते ते सारेच सोने नसते	All that glitters is not gold.
४	अंथरूण पाहून पाय पसरावे	As you made your bed so you must lie in it.
५	अन्नछत्रात जाऊन मिरपूड मागू नये	Beggars must not be choosers.
६	कधीच नाही त्यापेक्षा उशीर बरा	Better late than never.
७	गरज सरो नि वैद्य मरो	A fig for the doctor when cured.
८	वासरात लंगडी गाय शहाणी	A figure among ciphers.
९	उथळ पाण्याला खळखळाट फार	Empty vessels make the most noise.
१०	चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचे	Every dog has his days.
११	दिव्याखाली अंधार	Every light has its shadow.
१२	आरोग्य हेच ऐश्वर्य	Health is wealth.
१३	लवकर निजे, लवकर उठे; तया ज्ञान, संपत्ती, आरोग्य लाभे	Early to bed and early to rise makes a man healthy, wealthy and wise.
१४	ऐकावे जनाचे पण करावे मनाचे	Listen to people, but obey your conscious.
१५	दाम करी काम	Money makes the mare go.
१६	नवी विटी नवे राज्य	New lords, new laws.
१७	गरज ही शोधाची जननी आहे	Necessity is the mother of invention.
१८	काट्यावाचून गुलाब नाही	No rose without a thorn. ÇETSTE TET – Out of sight, out of mind.
१९	पेरावे तसे उगवते	Reap as you sow
२०	मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात	The child is father of a man.
२१	चुकणे हा मानवाचा धर्म आहे	To error is human.
२२	वरातीमागून घोडे	Doctor after death.
२३	एकी हेच बळ	Unity is Strength.
२४	आपण चिंतितो एक, पण देवाच्या मनात भलतेच	Man proposes, God disposes.
२५	बोलण्यापेक्षा मौन श्रेष्ठ	Speech is silver, silence is Golden.
२६	बळी तो कान पिळी	Might is right.
२७	गतं न शोच्यम् !	It is no use crying over spilt milk.
२८	घी देखा लेकिन बडगा नहीं देखा	Honey is sweet, but the bee stings.
२९	चांगल्या कामाचा प्रारंभ स्वतःच्या घरापासून व्हावा	चांगल्या कामाचा प्रारंभ स्वतःच्या घरापासून व्हावा

मराठी म्हणी ओळखा – मराठी म्हणी संग्रह व अर्थ

म्हणी म्हणजे काय?

विद्यार्थी मित्र-मैत्रिणींनो, कधी कधी खूप मोठा आशय सांगण्यासाठी किंवा अनुभव व्यक्त करण्यासाठी लहान लहान, तालबद्ध बोध देणारी अशी चटकदार वाक्ये बोलण्यात येतात. लोकांच्या बोलण्यातून ती प्रकटलेली असतात आणि त्याची यथार्थता, त्याचा चटकदारपणा पटल्यामुळे ती वारंवार लोकांच्या म्हणण्यात’ येत असतात. आपणही सरावाने अशी वाक्ये सहज वापरत असतो.

परीक्षा जवळ आली आहे. आणि अजूनही बराच अभ्यास बाकी राहिला आहे, अशावेळी आपण सहज ‘रात्र थोडी सोंगे फार’ म्हणतो. अशा वाक्यांना ‘म्हण’ असे म्हणतात. म्हणीतून सूत्रमय पद्धतीने, थोडक्यात शहाणपणाचे जणू सिद्धांतच मांडलेले असतात.

आपण संभाषणांमध्ये मराठी म्हणी नेहमीच म्हणतो, Marathi Mhani आपल्या रोजच्या संभाषणाचा एक महत्त्वाचा भाग असतात. मराठी म्हणी सर्वत्र वापरल्या जातात. म्हणी लहान असतात, परंतु याचा अर्थ खूप खोल आणि तंतोतंत असतो. शहाणे लोक मराठी म्हणी समजतात आणि ना समजणारे विचार करत राहतात.

म्हणी वर विचारल्या जाणाऱ्या प्रश्नांचे उदाहरण

मराठी म्हणी ओळखा, म्हण पूर्ण करा, म्हणीचा अर्थ सांगा, म्हणीचा वाक्यात उपयोग करा, असे सहसा स्पर्धा परीक्षा आणि इयत्ता ६ ते १२ च्या विविध परीक्षांमध्ये विचारल्या जातात. जर आपण मराठी भाषा शिकत असाल तर आपल्यासाठी हा लेख खूप उपयुक्त होईल. पुढे काही म्हणी त्यांच्या अर्थांसह दिल्या आहेत. प्रत्येक अक्षराच्या शेवटी काही म्हणींचा वाक्यात २ उपयोग करून दाखवला आहे. त्यामुळे त्यांचा अर्थ अधिक स्पष्ट होईल.