जगातील पहिली रेल्वे: स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वे (इंग्लंड)
जगातील पहिली रेल्वे म्हणून दोन दावेदार आहेत, परंतु बहुतेक तज्ञ स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वेला (Stockton and Darlington Railway) हा मान देतात. ही रेल्वे इंग्लंडमध्ये 1825 मध्ये बांधली गेली आणि ती इतिहासात खालील कारणांसाठी खास आहे:
- स्टीम इंजिन वापरणारी पहिली सार्वजनिक रेल्वे: आधी असलेल्या रेल्वे प्रणाली घोडाशक्ती किंवा स्थिर इंजिनवर अवलंबून होत्या. स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वेने जॉर्ज स्टीफनसन या इंजिनियरने बांधलेल्या “लोकोमोटिव्ह नंबर 1” या स्टीम लोकोमोटिव्हचा वापर केला.
- प्रवासी आणि माल दोन्ही वाहतूक करणारी पहिली रेल्वे: सुरुवातीला, ही रेल्वे मुख्यतः कोळसा खाणींमधून कोळसा वाहतुकीसाठी वापरली जात होती. परंतु, उद्घाटनाच्या एका दिवसानंतर, तिने 450 प्रवासीही वाहून नेले, ज्यामुळे ती माल आणि प्रवासी वाहतुकीसाठी वापरली जाणारी पहिली रेल्वे ठरली.
स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वेचा इतिहास:
- 1821 मध्ये, जॉर्ज स्टीफनसन यांनी इंग्लंडमधील स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन या शहरांना जोडणारी रेल्वे बांधण्याचा प्रस्ताव ठेवला.
- त्यांच्या प्रस्तावात स्टीम लोकोमोटिव्हचा वापर समाविष्ट होता, ज्यामुळे घोडाशक्तीपेक्षा अधिक कार्यक्षमता मिळत होती.
- रेल्वे बांधणीला मंजुरी मिळाली आणि 1825 मध्ये ती पूर्ण झाली.
- 27 सप्टेंबर 1825 रोजी, “लोकोमोटिव्ह नंबर 1” ने पहिली अधिकृत प्रवासी वाहतुकी केली.
रेल्वेचा प्रभाव:
स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वेचा रेल्वे परिवहनाच्या विकासावर मोठा प्रभाव पडला. यामुळे:
- इतर देशांना रेल्वे तंत्रज्ञानचा प्रसार झाला.
- माल आणि प्रवासी वाहतुकीमध्ये मोठी क्रांती झाली.
- लोकांची आर्थिक स्थिती आणि सामाजिक गुंतागुंत बदलली.
अन्य दावेदार:
काहीजण इंग्लंडमधीलच आधी असलेल्या “सरेई लोखंड रेल्वे” (Surrey Iron Railway) ला जगातील पहिली सार्वजनिक रेल्वे मानतात. परंतु, ही रेल्वे मुख्यतः घोडाशक्ती वापरत होती आणि प्रवासी वाहतुकीसाठी वापरली जात नव्हती.
निष्कर्ष:
स्टीम इंजिन आणि प्रवासी वाहतुकीच्या वापरामुळे स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वेला जगातील पहिली “आधुनिक” रेल्वे मानले जाते. जरी इतर आधी रेल्वे प्रणाली असली तरी, स्टॉकटन आणि डार्लिंगटन रेल्वेने रेल्वे परिवहनाच्या भविष्याची दिशा ठरवली.